سیاحت در سرزمین دسیسه های حقوقی

هما شهرا م بخت

چارلز جان هوفام دیکنز یکی از تاثیرگذارترین و برجسته ترین نویسندگان زبان انگلیسی و فعالان اجتماعی دوره ویکتوریاست. دیکنز در کودکی به خاطر به زندان افتادن پدرش مجبور به تامین معاش خانواده اش شد. کار در کودکی و بزرگسالی اش به عنوان یک خبرنگار دادگاه و امور عمومی و پارلمانی باعث کسب اندوخته ای از مسائل اجتماعی و دادگاهی برای وی شد که در رمان هایش مجال بروز یافت. او از جمله نویسندگانی بود که کار و زندگی خصوصی در آفرینش آثار ادبی اش تاثیر بسزایی داشت. او نه تنها از دوران کودکی و دادگاه در شکل بخشیدن به شخصیت هایش کمک گرفت که فرزندانش نیز منبع الهام وی بودند و شخصیت ها، خصلت ها و تجربیات آنها بر نوشته های او تاثیر گذاشتند. برای نمونه دخترش کتی الهام بخش شخصیت نل کوچولو در عتیقه فروشی قدیمی بود. رمان های دیکنز به خاطر برخورداری از شخصیت های زنده و توصیف های واضح از سختی ها و مشکلاتی که فقرا و یتیمان با آن دست و پنجه نرم می کردند، بسیار زنده و ملموس بودند. او در اغلب آثارش از اثرات غیرانسانی صنعتی شدن و وسواس سودگرایی انتقاد می کرد و آثار او مناظر شهری شلوغ، شرایط کارخانه و نابودی روابط انسانی را به تصویر می کشید. حتی توصیف های روشن او از خیابان ها و زاغه های لندن، خوانندگان را وادار می کرد تا با جنبه های تاریک تر شهر روبه رو شوند. آثاری که او درباره کار کودکان و خانه های کار تحریر کرده بود، دروازه های اصلاحات اجتماعی را به روی جامعه و مردم باز کرد. توانایی دیکنز در برانگیختن همدلی و شفقت از ویژگی های بارز نوشته های او بود. خوانندگان آثار دیکنز احساس می کردند عمیقا با شخصیت های او مرتبط هستند. در عین حال رمان های او توانایی این را داشت تا خوانندگان تمام طبقات جامعه را درگیر خود کند. او با به تصویر کشیدن مسائل اجتماعی، آنها را تشویق کرد تا هنجارها را زیر سوال ببرند و به دنبال روش های بهتری برای زندگی باشند. او از اهدافی مانند اصلاحات آموزشی، بهبود بهداشت و حقوق کارگران دفاع می کرد. آثار چندین قسمتی او که در مجلات منتشر می شدند و به خاطر ارزانی در دسترس همگان بودند، اذهان مخاطبان زیادی را به خود جلب کرد. دیکنز با تصویر سازی بی مثالش توانست بی عدالتی های اجتماع را به تصویر درآورد. در عین حال جامعه ویکتوریایی واکنش هایی چندوجهی نسبت به آثار ادبی او داشت و تمام خوانندگان دیکنز او را تحسین نمی کردند و منتقدان سرسختی آثارش را نقد می کردند که برخی از آنها شخصیت های رمان هایش را اغراق آمیز، طرح های او را ملودراماتیک و احساساتش را بیش از حد می دانستند. حتی استفاده او از طنز نیز با وجودی که تقدیر می شد، مورد انتقاد آن عده ای بود که ادبیات جدی تری را ترجیح می دادند. دیکنز یکی از مدافعان سرسخت اصلاحات اجتماعی بود، نوشته های او بر افکار عمومی تاثیر گذاشتند و به تغییر قوانین کمک شایانی کردند. خلق این زمینه های داستانی مدیون شناخت او بر مسائل حقوقی انگلستان بود. او به گزارش های سریع و دقیق دادگاه هایش معروف بود و در اوایل دهه بیست سالگی بهترین گزارشگر پارلمانی انگلستان شناخته شد. دیکنز در ابتدا شروع به نوشتن مقالات خود کرد که این مقالات در نهایت منجر به خلق رمان های بی بدیلش شد. آثار او اطلاعاتی درباره نظام حقوقی انگلستان و روند قانونی دادگاه را در اختیار همگان قرار داد. دیکنز به عنوان یک خبرنگار دادگاه نقش مهمی در مستندسازی مراحل قانونی داشت و در جلسات دادگاه و محاکمه ها حضور می یافت. او در کنار قاضی، وکلا و شاهدان در دادگاه کار می کرد و وظیفه اصلی اش ضبط کلمه به کلمه تمام گفته هایی بود که در جلسات بیان می شد. دیکنز با دقت کلمات هر فرد را رونویسی و شهادت ها را ضبط می کرد. او پس از ثبت پرونده اقدام به ویرایش و جمع آوری اطلاعات و یادداشت های خود را به رونوشت رسمی دادگاه تبدیل می کرد. این رونوشت ها حکم سوابق رسمی، مستندسازی پرونده ها و وقایع قانونی را داشتند. دیکنز برای این کار مهارت خاصی در گوش سپردن و توجه به جزییات داشت و دقت او در این کار امری حیاتی بود، زیرا این رونوشت ها می توانست بر تصمیمات قانونی و دادگاه های تجدیدنظر تاثیرگذار باشد. او برای برخی مطبوعات کار می کرد و گزارش های مفصلی از محاکمات و مراحل قانونی آن ارایه می داد. او ناظر خاموشی بود که استدلال و عدالت را در سیستم حقوقی دوره ویکتوریا ضبط می کرد. کار دقیق او گذشته را حفظ و شناختی ژرف از تاریخ حقوقی انگلستان را ارایه کرد. پس از مدتی او از این کار فاصله گرفت و سردبیر مجله ادبی بنتلیز میسلنیز شد و با خلق رمان هایش چهره کریه پیچیدگی ها و کاستی های دادگاه انگلستان را بر همگان آشکار ساخت. این رمان نویس برجسته ویکتوریایی، به شیوه ای استادانه، در چندین اثر جاودانه خود مضامین حقوقی و پرونده های دادگاه ها را در قالب رمان هایش ریخت و با مهارتی بی نظیر دادگاه، وکلا و پرونده های حقوقی را ترسیم کرد و با پرداختن به موضوعاتی از قبیل ارث، مشروعیت، مالکیت قانونی و نقض حق چاپ به جذابیت و ماندگاری آثارش کمک کرد. به طور کلی او از طریق پرونده های قضایی، موضوعاتی همچون عدالت، قربانی شدن و نقص های اجتماعی را بررسی کرد. علاقه دیکنز به پرونده های دادگاه علاقه ای چند وجهی و ترکیبی بود از تفسیرهای اجتماعی، تجربیات شخصی و میل به روشن کردن شرایط انسانی. شناخت دقیق دیکنز از دادگاه های کیفری انگلستان و ولز و چهار انجمن حقوقی شهر لندن و اطلاعاتی که دوستان وکیلش در اختیار او قرار می دادند، بر روایت های او تاثیر بسزایی گذاشت. این عوامل در کنار تجربیات او باعث شدند که او بتواند مضامین حقوقی را در قالب رمان به مردم آن روزگار معرفی کند. اختلافات حقوقی به دیکنز اجازه داد تا در شخصیت پیچیده اش پویایی ایجاد کند. از این رو رمان هایش به عنوان بسترهای ادبی عمل کردند و شخصیت های آنها غالبا درگیر مسائل قانونی و معضلات اخلاقی بودند و خوانندگان را ترغیب به دانستن تاثیر قانون و اخلاق در زندگی می کردند. او در کتاب یادداشت های پیکویک خود، فصل بیستم، جزییات اداره دفاتر وکلا را به دقت به تصویر کشید. این دفاتر حقوقی به خوبی دسیسه های قانونی را در نزد خوانندگان روشن ساختند. ذره بین طنز او یاوه گویی ها، ناکارآمدی ها و پیچیدگی های پرونده های حقوقی را آشکار ساخت. او با به سخره گرفتن دادگاه های کیفری انگلستان ناکارآمدی و رنجشی که این دادگاه برای طرفین دعوا ایجاد می کرد را برجسته کرد و نشان داد که این موسسات که در رمان هایش صرفا یک نام هستند، نماد پیچیدگی عدالت، اخلاق و طبیعت انسانی به شمار می روند. دیکنز از پرونده های دادگاه به عنوان وسیله ای برای نقد سیستم حقوقی و نقص های اجتماعی استفاده کرد. این نبرد حقوقی به ظاهر پایان ناپذیر در دادگاه عالی انگلیس، نمادی از بیهودگی روند قانونی بود. انگیزه ها، اسرار و آسیب پذیری های شخصیت ها اغلب در جریان دادرسی ظاهر می شدند. برای مثال پرونده دادگاهی جان دایس و جان دایس در رمان خانه قانون زده یکی از پرونده های قضایی است که به خوبی سیستم قضایی دادگاه های انگلستان عصر ویکتوریا را به نمایش می گذارد. داستان این رمان به ناعدالتی های دستگاه قانونی انگلستان و روابط نادرست آن اشاره دارد. طبق این رمان رسیدگی به این پرونده قضایی چهار دهه به طول انجامید. این پرونده پرونده ای بدنام بود که در آن، ارث و میراث باقیمانده به تدریج توسط مخارج بالای حقوقی در حال بلعیده شدن بود. دیکنز مخاطبان را با گذشته این پرونده آشنا کرده و در همین حین، برخی از عجیب ترین و به یاد ماندنی ترین شخصیت های خود را به آنها معرفی می کند؛ کاراکترهایی همچون خانم ددلاک که رازی شوکه کننده درباره فرزندی نامشروع و عشقی از دست رفته در سینه دارد؛ آقای باکت که یکی از اولین کارآگاه هایی است که در داستان های انگلیسی حضور می یابد و آقای تالکینگ هور که بعد تیره متخصصان حقوقی را آشکار می کند. بیش از یک قرن پس از انتشار رمان خانه قانون زده پرونده جان دایس و جان دایس به عنوان نمونه ای از بیهودگی و طولانی بودن پرونده های دادگاه های مدنی استفاده می شد. در رمان آرزوهای بزرگ نیز هویت پیپ به مسائل حقوقی بستگی دارد و در رمان دوست مشترک ما دادگاه های حقوقی به پیچیدگی های وراثت و تاثیر ثروت بر زندگی شخصیت ها می پردازد. رمان دیوید کاپرفیلد و صحنه محاکمه آقای میکاوبر از اهمیت خاصی برخوردار است؛ زیرا در این اثر دادگاه به صحنه ای برای برخوردهای عاطفی تبدیل می شود و حقایق پنهان را آشکار می سازد. در رمان داستان دو شهر نیز محاکمه چارلز دارنای در کشاکش عدالت و انتقام انقلاب فرانسه رخ می دهد. رمان های دیکنز گنجینه ای از آثار ادبی به شمار می روند. این رمان ها سرشار از شخصیت های زنده، تفسیرهای اجتماعی و طرح های پیچیده هستند. آثار دیکنز تاثیر عمیقی بر جامعه دوره ویکتوریا گذاشت و او به وسیله شخصیت هایی مانند اسکروچ در سرود کریسمس بر اهمیت شفقت، سخاوت و رستگاری تاکید کرد. تبدیل اسکروچ از یک مرد خسیس به یک انسان خیرخواه باعث همدلی و مهربانی شد و شخصیت های رمان های دیکنز به بخشی از آگاهی جمعی تبدیل شدند. داستان های کریسمس او سنت های تعطیلات را احیا و بر حسن نیت، خانواده و جامعه تاکید کردند. عباراتی مانند «لطفا، آقا، من کمی بیشتر می خواهم» از رمان الیور توئیست وارد زبان روزمره شد. پرونده های دادگاه در آثار دیکنز در مقام نمادهای قدرتمند عمل کردند و نماینده مسائل اجتماعی گسترده تر، فساد و مبارزه برای عدالت شدند و بیش از یک ابزار داستانی عمل کردند و منعکس کننده مسائل اجتماعی بودند. آثار دیکنز آینه ای بود که چالش ها و آرزوهای انگلستان ویکتوریایی را منعکس می کرد و باعث به وجود آمدن جرقه های گفت وگوها و اصلاحات شدند و تاثیری خدشه ناپذیر بر ادبیات و جامعه گذاشتند. با گذشت زمان، تاثیر دیکنز بر ادبیات حقوقی آشکار شد. آثار او الهام بخش رمان نویسان حقوقی و نمایشنامه نویسان بعدی شد. نویسندگانی مانند جان مورتیمر و جان گریشام از اطلاعات دیکنز در زمینه موضوعات حقوقی استفاده کردند و راه او را ادامه دادند. موضوعات، شخصیت ها و روش های داستان سرایی دیکنز همچنان الهام بخش نویسندگان و فیلمسازان است.

منبع: روزنامه اعتماد