گردشگری ادبی حوزه فراموش‌شده گردشگری کشور است که ظرفیت‌های بسیاری دارد. به نظر می‌رسد می‌توان با بهره‌مندی از ظرفیت‌های نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به رونق صنعت گردشگری ادبی در کشور فکر کرد. به باور صاحب‌نظران این نمایشگاه ظرفیت‌های بالایی در حوزه گردشگری ادبی دارد.
ستاد خبری سی‌وپنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با این مقدمه در گزارشی نوشته است: پیوند صنعت گردشگری با میراث، تولیدات و رویدادهای ادبی نه تنها برای تبادلات فرهنگی کشور که برای صنعت گردشگری نیز مزایای بسیاری دربر دارد. از تلفیق این دو مقوله، پدیده‌ای حاصل می‌شود که در ادبیات حوزه گردشگری آن را «گردشگری ادبی» می‌نامند. گردشگری ادبی فعالیتی است که زاییده علاقه به یک نویسنده، اثر یا فضای ادبی یا میراث ادبی یک مقصد است و شامل بازدید از محل تولد و تدفین ادیبان، موزه‌های ادبی و سایر مکان‌های مرتبط با نویسندگان و آثار ادبی و همچنین پیمودن مسیرهایی با مضامین ادبی می‌شود. البته گردشگری ادبی فعالیتی نوین نیست و مزار ادیبان همواره جزو مکان‌های مهم در تورهای بزرگ (گراند تور) سده‌های ۱۸ و ۱۹ اروپا بوده است.
حلقه فراموش‌شده حوزه گردشگری
برگزاری رویدادهای ادبی مانند نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و یا رویدادهایی مربوط به مشاهیر ایرانی، هم به معرفی ادبیات کشور کمک می‌کند و هم منجر به رونق گردشگری می‌شود.
رحیم یعقوب زاده، رئیس مرکز گردشگری علمی فرهنگی دانشجویان ایران وابسته به جهاد دانشگاهی در این‌باره گفت: گردشگری ادبی در زیرمجموعه گردشگری فرهنگی قرار می‌گیرد و شامل حوزه‌های مختلفی همچون رویدادها و مشاهیر می‌شود.
او افزود: مشاهیر ادبی، هنری، فرهنگی و علمی بسیار معروف و خوشنامی در ایران داریم که با برگزاری بزرگداشت‌های بین‌المللی برای آنها می‌توانیم به جذب گردشگران بیشتری بپردازیم. معمولا در محل زندگی یا مکان دفن مشاهیر خوشنام مراسم و بزرگداشت‌هایی برگزار می‌شوند که این امر جذب توریست‌های بین‌المللی را به همراه دارد.
یعقوب‌زاده ادامه داد: با توجه به تاریخ، فرهنگ و تمدن غنی ایران، دانشمندان و مشاهیر بسیاری داریم که آثارشان موجب ارتقای علم، دانش، ادب و هنر در دنیا شده است. می‌توان با برگزاری رویدادها و تورهای بازدید از مکان زندگی و آرامگاهشان به جذب توریست پرداخت.
این فعال عرصه گردشگری با اشاره به تجربه کشور ترکیه در حوزه گردشگری فرهنگی و ادبی، گفت: ترکیه نیز با برگزاری بزرگداشت مولوی در قونیه هرساله توریست‌های بسیاری را جذب می‌کند. بریتانیا نیز با برگزاری مراسم و تورهای بازدید از امکان مربوط به مشاهیر ادبی مانند چارلز دیکنز موفق به جذب توریست‌های بسیاری شده است.
او بیان کرد: ما در ایران به‌جز مزار شخصیت‌های فرهنگی و ادبی رویدادهای مهمی مانند نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را داریم که می‌تواند بسیار به صنعت توریسم کشور و جذب گردشگر خارجی کمک کند.
این مدرس دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود بر ضرورت بهره‌مندی از حوزه گردشگری فرهنگی و ادبی تاکید کرد و گفت: مسئولان و متولیان گردشگری در ایران نسبت به گردشگری مشاهیر کم‌توجه هستند و برای مشاهیر ارزشمند ایرانی بزرگداشت‌های بین‌المللی برگزار نمی‌کنند. اگر این حوزه در ایران جدی گرفته شود مشاهیر بسیاری هستند که با برگزاری مراسم و تورهای مخصوص برای بزرگداشت آنها می‌توان جهانگردان بسیاری را به کشور جذب کرد. از این طریق هم مشاهیر کشورمان معرفی می‌شوند، هم ایران به عنوان یک مقصد گردشگری مهم در دنیا مطرح می‌شود.
یعقوب‌زاده ادامه داد: هنوز این شاخه از گردشگری در ایران جدی گرفته نشده و گردشگری ادبی دغدغه مسئولان گردشگری نیست. به همین دلیل اقدامات مورد نیاز برای این حوزه انجام نشده و هیچ برنامه‌ریزی خاصی نیز برای آن صورت نگرفته است.
اهمیت گردشگری ادبی در ایران
رویدادهای بین‌المللی شناخته‌شده معمولا توریست‌های بسیاری را جذب می‌کنند، برای شناخته شدن یک نمایشگاه یا مراسم بین‌المللی به سال‌ها برنامه‌ریزی و تبلیغات نیاز است، اما مشاهیر فرهنگی در دنیا طرفداران بسیاری دارند و کافی است بزرگداشتی بین‌المللی برای آنها برگزار شود تا هزاران گردشگر در کشورمان حضور پیدا کنند.
برگزاری رویدادها و تورهایی برای مشاهیری همچون سعدی، ابن سینا، حافظ و فردوسی به‌جز ارزآوری و درآمدزایی بسیار، گسترش ارتباطات و تعاملات فرهنگی میان ایران و دیگر کشورها را نیز موجب می‌شود. این امر بهترین راهکار برای مقابله با پروژه ایران‌هراسی است.
نسبت نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با گردشگری ادبی
نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، به عنوان مهمترین رویداد فرهنگی کشور، محل رجوع بسیاری از نویسندگان و مخاطبانشان است. این نمایشگاه از جمله پربازدیدترین رویدادها میان نمایشگاه‌های مشابه در سایر کشورهای جهان نیز به شمار می‌رود. به نظر می‌رسد که می‌توان با بهره‌مندی از ظرفیت‌های این نمایشگاه آرام آرام به سمت رونق گردشگری ادبی نیز حرکت کرد و یا اینکه اصولا این نمایشگاه را به عنوان نقطه شروعی برای گردشگری ادبی در کشور درنظر گرفت. در قدم نخست می‌توان امکاناتی برای دیدار مخاطبان نویسندگان تهرانی از سایر شهرستان‌ها فراهم کرد و روزهایی را برای این دیدار یا دیدارها درنظر گرفت. همچنین می‌توان با دعوت از نویسندگان ساکن در شهرستان‌های مختلف برای حضور در نمایشگاه، شرایط دیدار مخاطبان تهرانی‌شان از آنها را فراهم کرد و آرام آرام از این طریق به جذب گردشگر خارجی هم رسید.
ضرورت‌های پیگیری گردشگری ادبی
مصطفی فاطمی فیروزآبادی، مدیرکل دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، نیز در این‌باره گفت: ادبیات، تاریخ، فلسفه و دیگر منابع علوم انسانی بیشتر ماورایی است و در تفکر و اندیشه آدمی قرار دارد و گردشگری آنها را ملموس می‌کند و بر روی زمین می‌آورد. در گردشگری با داشته‌های ادبی خودمان فضایی را ایجاد می‌کنیم که گردشگر می‌تواند به مشاهده آنها بپردازد. تلفیق ادبیات با گردشگری به خلق یک فضای جذاب منجر می‌شود.
او ادامه داد: اگر همه مردم شیراز ادعای شیرازی بودن حافظ را داشته باشند تا زمانی که کنار مقبره حافظ قرار نگیرند، حس شیرازی بودن حافظ به مخاطب دست نمی‌دهد. چنین حسی با گردشگری به وجود می‌آید. توجه به مفاخر ادبی در دستور کار توسعه گردشگری کشور قرار گرفته و محورهای آن بررسی شده است.
فاطمی یادآور شد: ما با بهره‌گیری از مولفه‌های مختلف حوزه گردشگری و ادبی موفق شدیم گردشگری ادبی را پیگیری کنیم. نمایندگان تشکل‌های گردشگری در کنار استادان فعال در این حوزه و علاقهمندان و فعالان حوزه ادبیات ایران در کنار هم قرار گرفتند و میز گردشگری ادبی در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به وجود آمد و برنامه‌ریزی خاصی برای بزرگداشت مفاخر ادبی و احیا و معرفی مکان‌های مرتبط با گردشگری ادبی انجام شده است.
در حوزه گردشگری خودمان را از ادبیات کنار کشیده‌ایم
مدیرکل دفتر توسعه گردشگری داخلی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با بیان اینکه رویدادهای فرهنگی یکی از موضوعاتی است که در گردشگری ادبی مورد توجه است، ادامه داد: نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران رویدادی است که در حوزه کتاب نقطه عطف و اوج شکوفایی محسوب می‌شود و در حوزه گردشگری می‌توان به آن نگاه کرد. نمایشگاه کتاب بزرگترین رویداد صنعت نشر ایران است و در حوزه گردشگری ادبی می‌تواند بسیاری از داشته‌های گردشگری ادبی به عنوان جاذبه در استان‌های کشور را برجسته و معرفی کند.
فاطمی اضافه کرد: روند سفرهایی که به مقصد نمایشگاه کتاب اتفاق می‌افتد خود به خود یک بُعد گردشگری را در حوزه ادبیات ایجاد می‌کند. این نمایشگاه از جمله رویدادهای است که به خاطر آن سفر اتفاق می‌اُفتد، دانشجویان، متفکران، استادان و نویسندگان و پژوهشگران برای آشنایی با جدیدترین کتاب‌های کشور و بازدید از نمایشگاه کتاب، سفر می‌کنند، بنابراین این نمایشگاه یکی از نمایشگاه‌هایی است که حوزه گردشگری آن بسیار پُررنگ است.
او در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نکته که هنوز نتوانسته‌ایم امکان احصای اطلاعات گردشگری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را به دست آوریم، گفت: متأسفانه تاکنون در حوزه گردشگری خودمان را از «ادبیات» کنار کشیده‌ایم و احصای درستی از گردشگران نمایشگاه کتاب نکرده‌ایم. اما با راه‌اندازی میز گردشگری ادبی، حضور میراث فرهنگی و گردشگری در نمایشگاه کتاب امسال می‌تواند پُررنگ‌تر از سال‌های گذشته شود.
سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت (۱۴۰۳) در محل مصلای امام خمینی(ره) به دو شکل حضوری و مجازی برگزار می‌شود.
تلاش شده، این پایگاه، مجموعه ای از دانسته ها، نقدها ، نوشته ها، تصاویر و اصوات مرتبط با احمد محمود، این نویسنده سرشناس را تهیه و گردآوری نماید تا به عنوان پایگاهی برای مححققان، دوستداران و علاقمندان به ادبیات مورد استفاده قرار گیرد.
