.
درباره معنای زندگی از دیدگاه فلاسفه بزرگ فوری و فوتی ترین مساله
انتشار : 1403/01/30

از آلبر کامو نقل شده است که معنای زندگی و پرسش از چرایی ادامه دادن به زندگی مهم ترین و فوری و فوتی ترین مساله فلسفی است. با این حال، ممکن است بررسی تاریخ فلسفه، لااقل در نگاه نخست نشان بدهد که فیلسوفان به همان میزان به این مساله نپرداخته اند که کامو مدعی اهمیت آن است. بخش قابل توجهی از آثار و مباحثه های مهم و پردامنه فیلسوفان درباره مسایلی است که به نظر می رسد با مساله معنای زندگی چندان مرتبط نیستند. نگاهی دقیق تر لازم است تا دریابیم این آثار و مباحث چگونه می توانند با این مساله مرتبط باشند. معنای زندگی از دیدگاه فلاسفه بزرگ، ویراسته استیون لیچ و جیمز تارتاگلیا، کتابی است که در آن تلاش شده است، نشان داده شود که فیلسوفان در طول تاریخ فلسفه چگونه به مساله معنای زندگی پرداخته اند یا این مساله چگونه به فلسفه آنان شکل داده است. به نظر ویراستاران کتاب، مساله معنای زندگی را می توان در حوزه های متفاوتی پی گرفت و افراد گوناگونی به طرح و بررسی آن علاقه مندند «اما اگر حوزه خاصی وجود داشته باشد که انتظار داشته باشید پاسخ های قانع کننده خاصی از آن بشنوید آن حوزه، حوزه فلسفه است» چراکه «هر چه باشد، این پرسشی فلسفی است، پس اگر دلیلی برای حضور سنت های فلسفی در جهان ما وجود داشته باشد، مطمئنا برای روشن کردن پرسش هایی از این دست است» (ص 9) .

معنای زندگی از دیدگاه فلاسفه بزرگ شامل 35مقاله درباره دیدگاه های 35 متفکر برجسته در تاریخ اندیشه بشری درباره معنای زندگی است. هر مقاله را نویسنده ای نوشته است که در شناخت زندگی، آثار و دیدگاه های متفکر مورد نظر شناخته شده و خبره است. در واقع، برخی نویسندگان مقالات خود از شناخته ترین متفکران کنونی جهان ما هستند، فیلسوفانی نظیر ای.سی. گریلینگ، تادیوس متز و جان کاتینگهام. کتاب چه در گستره تاریخ و چه در گستره جغرافیا پهنه ای وسیع دارد. از حیث تاریخی، بحث با دیدگاه های کهن ترین متفکران، مثلا کنفسیوس، بودا و سقراط آغاز می شود و با دیدگاه های نزدیک ترین متفکران به ما، مثلا ویتگنشتاین، هایدگر، مرداک و رورتی پایان می یابد. از حیث جغرافیایی، به شکلی غیرمنتظره، کتاب شامل تنوعی از دیدگاه های غربی و شرقی است. فصولی از آن به بودا و کنفسیوس و جوانگ زه می پردازند، فصولی از آن به ابن سینا و ابن میمون اختصاص دارند و فصلی از آن دیدگاه های فرانتس فانون را بررسی می کند، کسی که شاید به نظرمان آید که آرای او امروزه چندان اهمیتی ندارد، اما در این کتاب «در مقام نظریه پردازی اصیل ظاهر می شود که آثار او شامل ابزاری است که برای رفع پیچیدگی های نظام مدیریت عمیقا نابرابری که مسوول روابط فکری، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی تخت جهانی سازی است، لازم است» (ص 493) .

در سال های اخیر آثار متنوعی در زبان فارسی نوشته یا ترجمه شده اند که موضوع اصلی شان معنای زندگی است. این آثار عمدتا مساله محورند؛ یعنی با نظر به مهم ترین وجوهی از زندگی نوشته شده اند که بر معناداری آن اثر می نهند، وجوهی مانند هدفمندی، رنج، مرگ، باور به خدا و جایگاه آدمی در طبیعت. برخی از این آثار نیز بر دیدگاه های یک متفکر یا یک جریان فکری متکی اند؛ مثلا متکی بر فلسفه تحلیلی یا قاره ای اند. از مزایای مهم معنای زندگی از دیدگاه فلاسفه بزرگ این است که خلا نگرش تاریخی به مساله معنای زندگی نزد فیلسوفان را برطرف می کند و تنوع گستره ای از دیدگاه ها را پیش روی مخاطب می گذارد. باید سپاسگزار صبا ثابتی و نشر ققنوس باشیم که با ترجمه و انتشار این کتاب چنین امکانی را در اختیار ما گذاشته اند.