سارا کریمان
بازار هنر ساز و کارهای سنتی خود را همواره میان مجموعه داران و علاقه مندان گردآوری آثار هنری داشته است، اما در سالیان اخیر با توسعه جدی نهادهای مرتبط هنری مانند گالری ها و بنیان های هنری خرید و فروش آثار هنری، صورتی عیان یافت که برگزاری حراج تهران و حضور آثار هنری و هنرمندان ایرانی در حراجی های مهم جهان یکی از موثرترین رخدادها در این میان بوده. پس از آن شاهد مواجهه علمی با دانش اقتصاد هنر بودیم که در دانشگاه به عنوان یک رشته تحصیلی آموزش داده می شود که خود گواه عبور از دوران کلاسیک خرید و فروش آثار هنری و آشنایی با مبانی علمی آن که اغلب مراجع و مطالعات جهان غرب است. تولید و ترجمه آثار مستند و پژوهشی به عنوان مدخلی برای مواجهه با پدیده ای به نام حراج آثار هنری که در کشور ما مولودی نوظهور است، متاسفانه، مراجع و کتاب هایی که به این مساله پرداخته باشند به تعداد انگشتان دست هم نمی رسد. کتاب «هل من یزید؟» با زیرعنوان «تاریخ، ساز وکار و نقش حراج های هنری» توسط سجاد باغبان ماهر و منصوره بشیری پور گردآوری و بهمن ماه 1402 انتشار یافت. در این کتاب نخست به ماهیت و چیستی حراج به طور عام پرداخته می شود، سپس خانه های حراج کریستیز و ساتبیز را به عنوان نخستین نهادهای جدی و انحصاری خرید و فروش آثار هنری معرفی می کند. در بررسی این الگو در مطالعه تاریخ ایران و رجوع به کتب تاریخی ازجمله رساله قشریه در قرن پنجم «هل من یزید» به معنای آیا کسی هست که بر قیمت بیفزاید، آداب مزایده و حراج را ردیابی کرده است که هل من یزید به مفهوم رقابت بر سر خرید و مزایده به کار می رفته است. در این کتاب چهار مقاله برای ترجمه انتخاب شده، مقاله اول و دوم از «شیرین هدی» نویسنده استرالیایی است که به مرور تاریخی انجام معامله به شیوه حراج از اروپای دوره باستان تا دوره معاصر می پردازد. همچنین وی در مقاله دوم پیشینه حراج های هنری از ابتدای قرن شانزدهم و تاسیس خانه های حراج در قرن هجدهم میلادی تا قوام یافتگی امروز را مورد مطالعه قرار می دهد. مقاله سوم، تالیف «اورلی اشنفلتر» و «کاترین گردی» است. این دو اقتصاددان در این مقاله، سازوکار برگزاری حراج ها را از منظر اقتصادی بررسی کرده اند. «لیلی سربرنی محمدی» نیز در مقاله چهارم، به بررسی حضور 10ساله حراج کریستیز در خاورمیانه و تاثیر آن بر شکل گیری مقوله «هنر ایران» در بازار بین المللی هنر می پردازد. در این مقالات گونه های مختلف حراج و ساز و کارهای آن، عوامل و جایگاه هایی را که می توان امروز رسما به عنوان یک شغل تخصصی در بازار هنر فعالیت کنند، معرفی می کند. این کتاب موجز و در 70 صفحه و قطع جیبی در مجموعه کپسول هنر انتشارات آوام سرا انتشار یافته است که با هدف تسهیل موضوعات تخصصی هنری از حوزه تئوری به عملی فعالیت می کند.