به مناسبت ترجمه کتاب «رستاخیز کلمات»، اثر دکتر شفیعی‌کدکنی در تاجیکستان، دیگر آثار ترجمه‌شده این استاد کم نظیر به زبان‌ها ی عربی ، انگلیسی  و ایتالیایی و نیز ،کتاب‌هایی که ایشان در مقام مترجم آن‌ها را به فارسی برگردانده اند، مرور کرده‌ایم

الهه آرانیان-  چهره ماندگار ادبیات معاصر، استاد محمدرضا شفیعی‌کدکنی نه تنها در ایران، بلکه در دیگر کشورها هم چهره‌ای شناخته‌شده است. او شاعر، نویسنده، منتقد، مصحح و مترجمی است که تعدادی از کتاب‌هایش به زبان‌های مختلف ترجمه شده‌است. یکی از این کتاب‌ها که خبر ترجمه‌اش روز گذشته منتشر شد، کتاب ارزشمند «رستاخیز کلمات» است. شادی‌محمد صوفی‌زاده، محقق اهل تاجیکستان این کتاب را به حروف سیریلیک تاجیکی برگردانده و نشر فیض در شهر دوشنبه تاجیکستان آن را به چاپ رسانده‌است. «رستاخیز کلمات»، درس‌گفتارهای استاد شفیعی کدکنی درباره نظریه ادبی صورت گرایان روس، فرمالیسم روسی، نمایندگان برجسته این جریان و توضیح مفاهیم فرمالیستی ازجمله مقایسه دیدگاه‌های فرمالیست‌های روسی با نظریه‌های ادبی غربی است. پیش از این هم کتاب‌های دیگری از استاد شفیعی کدکنی به زبان‌های دیگر مانند عربی، انگلیسی و ایتالیایی ترجمه شده بود. علاوه بر این، استاد شفیعی کدکنی هم در مقام مترجم، چندکتاب را از زبان عربی به فارسی برگردانده‌است.

ترجمه عربیِ کتاب انگلیسیِ شفیعی‌کدکنی
یکی از کتاب‌های استاد شفیعی کدکنی به نام «تاریخ ادبیات فارسی؛ از جامی تا روزگار ما» به زبان انگلیسی نوشته شده‌است. این کتاب در سال 1981 میلادی به چاپ رسید و در سال 1378 حجت‌ا... اصیل آن را به فارسی برگرداند. در این اثر ارزشمند، گستره ادب فارسی در یک دوره پانصد ساله از زمان جامی تا عصر حاضر در شش فصل بررسی می‌شود. این فصول عبارت اند از: عصر تیموری (عصر چیستان، تصنع و تکرار)، عصر صفوی (سبک هندی)، دوره قاجار (دوره بازگشت و تکرار)، عصر مشروطه (ادبیات زندگی ـ ادبیات مردم)، پس از کودتای 1299(طلیعه زمستان سیاه) و پس از جنگ جهانی دوم (دوره گسترش تجربه و نوآوری). 10 سال بعد از ترجمه فارسی کتاب، یعنی در سال 1388 دکتر بسام ربابعه در کویت آن را به عربی برگرداند.

«هزاره دوم آهوی کوهی» برای ایتالیایی‌ها
سال گذشته به همت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در ایتالیا، مجموعه شعر «هزاره دوم آهوی کوهی»، سروده استاد شفیعی کدکنی به ایتالیایی ترجمه شد. این کتاب برگردان 54 شعر از مجموعه اشعار «هزاره دوم آهوی کوهی» است که با مشورت استاد انتخاب شده‌اند. دکتر ندا علیزاده کاشانی، استاد زبان و ادبیات ایتالیایی دانشگاه تهران و دانش‌آموخته دوره دکتری زبان و ادبیات تطبیقی در دانشگاه ماچراتا ایتالیا، مترجم این کتاب است. پروفسور سیمونه کریستوفورتی، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ونیز در معرفی این کتاب، زبان فارسی را به منزله اقیانوسی می‌داند که هنوز خواننده غربی به عمق زیبایی آن پی نبرده است. او همچنین دکتر شفیعی کدکنی را شخصیتی معرفی می‌کند که توانسته در ادبیات شعر نو ایرانی تحولی بزرگ ایجاد کند.  «در آیینۀ رود»، عنوان کتاب دیگری شامل برگزیده اشعار استاد شفیعی‌کدکنی با ترجمه انگلیسی است. پری آزرم معتمدی، مترجم این کتاب است و نشر سخن آن را به چاپ رسانده‌است.

استاد شفیعی کدکنی در مقام مترجم
دکتر شفیعی کدکنی به گفته خود به دو زبان عربی و انگلیسی مسلط است. او در کتاب «شعر معاصر عرب» می‌نویسد: «من از کودکی با زبان عربی آشنا شده‌ام و حتی قبل از این‌که فارسی را به درس بخوانم، عربی را به درس خوانده‌ام و همیشه مطالعاتم در زبان عربی، موازی با فارسی بوده‌است». اولین ترجمه‌های استاد شفیعی کدکنی در دهه پنجاه منتشر شد. در کارنامه این چهره برجسته ادبیات معاصر در مجموع شش ترجمه به چشم می‌خورد که جز یکی، بقیه از عربی به فارسی است: «رسوم دارالخلافه»، نوشته هلال بن محسن الصابی، «آوازهای سندباد»، گزیده اشعار عبدالوهاب البیاتی، «ابومسلم خراسانی»، نوشته محمدعبدالغنی حسن، «آفرینش و تاریخ»، اثر مطهربن طاهر مقدسی، «تصوف اسلامی و رابطه انسان و خدا»، نوشته رینولد الن نیکلسن و «دفتر روشنایی»، نوشته محمدبن علی سهلگی.

 تسلط بر زبان ، قدرت نویسندگی و شاعری
مصطفی حسینی، در شماره 65 فصلنامه مترجم درباره ویژگی ترجمه‌های استاد شفیعی کدکنی می‌نویسد: «به طور کلی ترجمه‌های شفیعی کدکنی دارای سه بخش است: مقدمه، ترجمه و تعلیقات. ترجمه برای او نه یک تفنن و تفریح ادبی، بلکه به اقتضای ضرورت و در پاسخ به کمبودی است که با ترجمه آن کتاب، بی‌تردید رفع می‌شده‌است. ترجمه‌های استاد شفیعی کدکنی به دلیل تسلط او بر زبان مبدا و مقصد، اشراف بر موضوع ترجمه، قدرت نویسندگی و هنر شاعری، دقت، وسواس و امانتداری حیرت‌آور است. برای شفیعی کدکنی امانتداری در ترجمه و برگردان بی‌کم‌وکاست متن اصلی اهمیت بسزایی دارد».