اسدالله امرایی
شکرستان؛ نگاهی به آثار زنان در نشریات طنز است که به قلم رویا صدر در انتشارات گل آذین منتشر و چاپ سوم آن راهی بازار کتاب شده است. طنز در مطبوعات ایران، همواره چهره ای مردانه داشته است. بااین حال به مرور، در مطبوعات طنز، شاعران و نویسندگان زن حضور یافتند، جریانی از طنزنویسی را شکل دادند و در مراحلی با آثار مردان به رقابت پرداختند.در سال های اخیر، گسترش فضای رسانه ای نوین و فضای مجازی و سهولت دسترسی به خوانندگان بستر تازه ای برای انعکاس نگاه و نظر زنان فراهم ساخته. چهره های جدیدی در طنز زنانه پدید آمده. خانم صدر در این کتاب تلاش می کند از رهگذر بررسی و معرفی آثار زنان در نشریات طنز دوره معاصر، به درک روشنی از این حضور مطبوعاتی برسد و زمینه ساز نزدیکی ذهن مخاطب با دغدغه های زنان طنزنویس و سیر حرکت آنان در طنز معاصر باشد.شکرستان علاوه نگاهی به آثار زنان در نشریات طنز معاصر دارد و سهم زنان طنزنویس را در نشریات مشخص می کند و هم به نشریات گذشته مانند «توفیق» و هم به نشریات بعد از انقلاب مانند «گل آقا» می پردازد که حضور زنان در هر دو کمرنگ بوده است. شکرستان ویژه نشریات طنز است. شکرستان ادای دینی به زنان طنز نویس است که متاسفانه حضور کمرنگی دارند. شاید چون طنزنمایش قدرت است و نمایش قدرت هم کمی خشونت و بی رحمی در ذات خود دارد زنان از آن فاصله می گیرند. طنز زنان در نشریات همپای رشد مدرنیسم و رشد طبقه متوسط شهری رشد کرده است. زمانی که تحصیلات زنان مطرح شد، حضور زنان در مطبوعات طنز هم بیشتر شد. شکرستان پژوهشی پایه در بررسی آثار زنان در نشریات طنز است. ارزش این کوشش ها زمانی بیشتر هویدا می شود که ما کتاب هایی درباره زنان و در خصوص طنزپردازان را بررسی کنیم. تا پیش از شکرستان، کتاب مستقلی درباره زنان طنز پردازان وجود نداشت و در کتاب هایی که به طور عام به طنز می پردازند، کمتر نامی از زنان طنزنویس دیده ایم، حتی خود صدر هم در کتاب «بیست سال با طنز» نگاهی کلی و فارغ از زنانه نگاری و مردانه نویسی به طنز داشته است. شکرستان با دیباچه آغاز می شود و پس از دو فصل با نمایه پایان می پذیرد. فصل اول کتاب زن در مقام نویسنده و فصل دوم به قلم مردان، به نام زنان است. در فصل اول به نشریه های «چلنگر»، «توفیق»، «کاریکاتور»، «نامه آهنگر»، «فکاهیون (توفیقیون)»، «خورجین»، «گل آقا»، «طنز و کاریکاتور»، «طنز پارسی» و «ستون آزاد» اشاره شده است. در ذیل نشریه «چلنگر» با اشاره به بانوانی که با این نشریه همکاری داشته اند، به تلاش های رباب تمدن اشاره شده است. رباب تمدن، همسر مصطفی خلیفه سلطانی مشهور به خلیل سامانی و متخلص به «موج» است که سبب حضور پررنگ این خانم در نشریه «چلنگر» شاید این باشد که مدتی خانه مسکونی او و همسرش دفتر «چلنگر» بوده بعد هم او در نشریه «آهنگر» بعد از انقلاب مطالبی را می نوشته است. در این کتاب همچنین به نام صفورا نیری که در 18سالگی با توفیق همکاری می کرده و پروین کرمانی که حدود 20سالگی با توفیق همکاری می کرده، برمی خوریم که نشان می دهد زنان طنزپرداز از معادل سنی پایینی برخوردار بوده اند.