زری پورجعفریان
«جاده انقلابی» عنوان رمانی از ریچارد ییتس با ترجمه فرناز حائری است. ییتس در نوشته های خود، اندوه روزمره آدم های معمولی را به تصویر کشیده است. کتاب با تمرین نهایی گروه «لارل پلیرز» شروع شد. «اپریل ویلر» بازیگر دوست داشتنی نمایش روی صحنه آمد. زنی بیست ونه ساله «از آن قدبلندها با موهای بلوند و نوعی زیبایی اشرافی». و «فرنک»، مرد جوانی که در ردیف آخر تماشاگران نشسته بود. اپریل و فرنک زوج جوانی از طبقه متوسط بودند که در نگاه اول به نظر می رسید همه چیز دارند. و زوجی دیگر: «شب کمبل» و همسرش «میلی». پایان نمایش در فصل اول کتاب و بیرون رفتن آدم ها از سالن برای ادامه حیات در «جایی که گستره شب سیاه انتها نداشت و صدها هزار ستاره در آن بود». زوج سوم داستان خانم گیوینگز و همسرش هاوارد بودند. خانم گیوینگز مشاور املاکی بود که کارش را دوست داشت: «آنچه دوست داشت و نیازمندش بود خود کار کردن بود. پدرش همیشه می گفت: سخت کار کردن بهترین دواییه که تا حالا واسه مرض های آدم درست شده، زن و مرد هم نداره». و خانه: «دیدن کتری در حال جوشیدن». زندگی و رابطه که گاهی چیزی شبیه همین احساسات خانم گیوینگز است: «وقتی از شنیدن موسیقی بتهوونی که از رادیوی خانه پخش می شد، چنان حالی پیدا می کرد که دلش می خواست از درد خوشی و مسرت هق هق گریه کند». یا هیجان موقع گپ زدن با هاوارد: «هیجان تمنا» و میل در آغوش گرفتن او. خانه ای که گاهی صدای گریه در آن می پیچید. امیدهایی که بر باد می رفتند. «گریه می کرد چون پنجاه وشش سالش بود و پاهایش زشت و ورم کرده و وحشتناک. گریه می کرد چون هیچ کدام از دخترها و پسرها در مدرسه از او خوششان نمی آمد. گریه می کرد چون هاوارد گیوینگز تنها مردی بود که در تمام عمرش از او خواستگاری کرده بود، چون با او ازدواج کرده بود، چون تنها فرزندش دیوانه بود». جان، پسر آنها، بی هیچ سانسور و فیلتری از «پوچی ناامیدانه»ای که به چشمش می آمد حرف می زد. فرنک در توضیح حرف جان به اپریل گفت: «اون مرتیکه دیوونه ست. اصلا می دونی دیوونگی یعنی چی؟» و در ادامه: «یعنی عدم توانایی در ارتباط برقرار کردن با آدم ها. یعنی عدم توانایی دوست داشتن». هاوارد با سمعک خاموش صدای بلند و خوشایند دریای سکوت را می شنید، در حالی که خانم گیوینگز بی خبر از این وضعیت با او از عمیق ترین دردهایش حرف می زد. تصویری از تنهایی. شاید بتوان گفت نمادی از «عدم توانایی برقراری ارتباط» در سراسر کتاب. «جاده انقلابی»، انسان، عشق، زندگی مشترک، رابطه عاطفی و تنهایی. هیاهوی خفت بار دعوا و کشف اینکه هر بار راهی برای آشتی هست. راه هایی که ممکن است در نهایت به بن بست برسند. هزار شکل متفاوت قهر و آشتی با وجود همه الگوهای شبیه هم که گاهی تکراری بودند. اپریل زیر نور سپیده صبح تکلیفش با عواطفش روشن شد. فهمید که «قضیه فقط این نبود که دوستش ندارد. موضوع این بود که از او بیزار نبود، نمی توانست باشد. چطور ممکن بود کسی از او متنفر باشد؟ خب آخر او، او فرنک بود». پسری که تازه در میهمانی دیدی و بازی تازه ای را شروع کردی که «یکی دو ماه، محض تفریح، اشکالی نداشت چنین بازی ای با پسری کنی ولی تمام این سال ها! و تمامش به خاطر اینکه سال ها پیش در لحظه رقت بار تنهایی، به نظرت خوشایند و ساده آمده بود که هرچه این پسر بخصوص دلش خواسته بگوید، باور کنی و برای جبران لذت، خودت هم دروغ های خوشایند و ساده بگویی». همین منوال ادامه پیدا کند و برسد به اینکه: «دوست دارم» و «تو جالب ترین آدمی هستی که به عمرم دیدم». مسیری که وقتی شروعش کرده بودی، متوقف کردنش سخت بود. و فهمیدن اینکه: «تمام صداقت و حقیقت کورسویی در دوردست بود». روبه رو شدن با اینکه حتی نمی دانی کی هستی در تاریکی محض. نگاه به «خود». هویتی که از منظر رابطه برای خود می توان تعریف کرد. پیچیدگی رابطه عاطفی و زندگی مشترک. باهم بودن آن طور که اپریل در جایی از داستان گفت در وضعیتی که او حتی خودش را نمی شناسد: «چون من اصلا نمی دونم خودم کی ام». و طرف دیگر رابطه: «همسر». او کیست؟ و چقدر خودش را می شناسد؟ دو شخصیتی که با همه صدمه هایی که هر کدام از گذشته با خودشان آوردند، تلاش می کنند زندگی مشترکی بسازند. رویایی مشترک و دشواری هایی مشترک. البته که به همه چیز نمی توان با عینک فروید نگاه کرد. جاده انقلابی حومه شهر و جامعه هم هست. «چرا همه چیز همیشه در حال تغییر بود؟ آن هم وقتی که تنها خواسته ات، تنها چیزی که از خدا خواسته بودی، این بود که چیزهایی به همان منوال سابق شان باقی بمانند؟». برنده شدن فرنک وقتی حس برنده ها را نداشت. «وقتی با موفقیت خودش زمام امور زندگی اش را به دست گرفته بود، ولی بیشتر از همیشه حس می کرد قربانی بی رحمی دنیاست». وقتی حتی احساس و دریافتش درباره بچه ای که قرار بود به دنیا بیاید، ظرف مدت کوتاهی تغییر کرد. «صاحب فرزند دیگری می شد و دلش بچه دیگری نمی خواست». یا حس آرامش فرنک از توانایی جدیدش در تفکیک مسائل شخصیت های جدا از همشان: «این مشکل من است، آن مشکل توست». زندگی انگار صحنه نمای فصل اول بود: نمایشی که می توانست درست وحسابی از کار دربیاید و بازیگرانی که بد بازی می کردند. البته «چه کسی را می شود بابت این قضیه سرزنش کرد؟» و آن طور که اپریل بدون اینکه از کسی یاد بگیرد، خودش دریافته بود: «اگر می خواستی کاری را صادقانه انجام بدهی، کاری حقیقی، باید تنها انجامش می دادی». جاده انقلابی و خانه. جایی که رویه سخت و بغرنج زیستن گاهی نت های خارق العاده شادی را کنار هم می چید و گاهی آشفتگی فاجعه باری می آفرید، به علاوه میان پرده های کوچک و خنده دار. جایی که می شد «تمام تابستان اوضاعش درهم و برهم باشد، جایی که می شد در آن هزار جور احساس تنهایی و به هم ریختگی کرد، جایی که گاه به گاه همه چیز در آن مایوس کننده به نظر می رسید، ولی در نگاه آخر می دیدی که همه چیز روبه راه خواهد شد». و زندگی که بعد از مرگ هم در شهرک تپه های انقلابی ادامه داشت. شهرکی که طوری ساخته نشده بود که گنجایش تراژدی داشته باشد. شهرک تپه های انقلابی را شاید بتوان شبیه جایی در همین حومه تهران خودمان دید و چیزهای کوچکی که می توانند تفاوت های بزرگی به بار آورند. ادبیات، جهان بدون مرزی است که در آن آدم های بسیاری دیوانه اند. دیوانه هایی که -بر اساس نگاه فرنک- بیشتر وقت ها نمی توانند با هم ارتباط برقرار کنند و همدیگر را دوست داشته باشند. دیوانه هایی که حتی نمی توانند با خودشان ارتباط برقرار کنند. دیوانه هایی که حتی خودشان را هم دوست ندارند. دیوانه هایی بلندپرواز با امیدها و آرزوهایی بربادرفته. دیوانه هایی خسته و درهم شکسته.