محسن آزموده
سروش حبیبی را عموم کتابخوان های ایرانی می شناسند، مترجم بزرگی است، با سواد و فرهیخته. آثار بسیار ارزشمندی را از نویسندگانی سترگ در زبان های مختلف اروپایی به فارسی ترجمه کرده: جنگ و صلح و آناکارنینا و سونات کرویتسر و مرگ ایوان ایلیچ و پدر سرگی و ارباب و بنده و سعادت زناشویی و شیطان و رستاخیز نوشته لئون تالستوی و ابلوموف نوشته ایوان گنچاروف و ابله و شیاطین و شب های روشن و همزاد و قمارباز و بانوی میزبان نوشته فئودور داستایفسکی و بیابان اثر آنتون چخوف از زبان روسی، زمین انسان ها اثر آنتوان دو سنت اگزوپری و خداحافظ گری کوپر نوشته رومن رولان و ژرمینال نوشته امیل زولا از زبان فرانسوی، سفر به شرق نوشته هرمان هسه و طبل حلبی نوشته گونترگراس و کیفر آتش (برج بابل) نوشته الیاس کانتی از زبان آلمانی و مروارید و موش ها و آدم ها نوشته جان شتاین بک از زبان انگلیسی و...

دوست داشتم اسم همه آثار ارزشمندی را که این مترجم گزیده کار و دقیق ترجمه کرده اینجا بیاورم، اما متاسفانه جا نیست، زیرا اولا فکر می کنم بزرگ ترین ادای دین به یک مترجم اشاره به کارنامه درخشان کاری اوست و ثانیا تکرار نام هر کدام از این آثار برای خوانندگان شیفته ادبیات خودش یادآور شیرین ترین لحظات است. اما علت سوم ذکر نام کتاب ها آن است که یادآور بزرگی و اهمیت آقای حبیبی باشد، مترجمی که به گواه گفت وگوی کوتاهی که به تازگی در قالب کتاب از او منتشر شده، انسانی فرهیخته و فروتن است. این کتاب کوچک «در همسایگی مترجم: گفت وگو با سروش حبیبی درباره زندگی و ترجمه هایش» نام دارد و گفت وگو کننده نیلوفر دهنی است و ناشر هم برج.

در این گفت وگو، سروش حبیبی کوتاه و مختصر درباره زندگی اش می گوید، اینکه در خانواده ای متوسط و با فرهنگ به دنیا آمده، پدرش در کودکی برای او و خواهر و برادرهایش شاهنامه و خمسه نظامی و گلستان و حافظ می خوانده، مادرش معلم بوده و برای تحصیل ابتدا به دبیرستان فیروزبهرام و سپس دانشکده پست و تلگراف رفته و از همان نوجوانی یادگیری فرانسه و انگلیسی را آغاز کرده. بعد هم وارد خدمت وزارت پست و تلگراف شده و دوره ای هم برای تحصیل به آلمان رفته و سه سال در دانشکده فنی دارمشتات درس خوانده. بعدا مدتی رییس دروس دانشکده پست و تلگراف شده و کار ترجمه را از همان زمان شروع کرده.

سروش حبیبی خیلی زود و در چهل سالگی خودش را بازنشسته و وقف ترجمه کرد. چند سال مانده به انقلاب با خانواده از ایران مهاجرت کرد. البته از ابتدا قصد ماندن نداشته اند. تحت فشار سازمان امنیت بوده که به گفته خودش از همسرش ایران زندیه که مدیر مدرسه راهنمایی خوارزمی بوده، خواسته اند آنچه پنهانی میان دانش آموزان می گذرد را به آن سازمان گزارش کند. طبعا او هم زیر بار نرفته. پس با دو پسرشان به امریکا مهاجرت کردند. در بحبوحه انقلاب می خواستند به ایران برگردند، ابتدا برای دیدار با برادرش و خانواده اش و فرانسه گردی به فرانسه رفتند، اما انقلاب و سپس جنگ شد و در نتیجه اصرار دیگران و برای درس و مدرسه بچه ها در فرانسه ماندند.

متاسفانه سروش حبیبی در این کتاب بسیار مختصر و کوتاه حرف زده. اهل تعریف از خود نیست. به دوستی اش با غلامحسین ساعدی اشاره کرده، به نظرش درباره ترجمه های چهره هایی چون ابوالحسن نجفی و شاملو و به ارادتش به نویسندگانی چون چوبک و هدایت و جمالزاده و گلستان و آل احمد. او تاکید کرده که از محمد قاضی بسیار یاد گرفته و نسبت به او احساس دین می کند. گفته که برای دست یافتن به شیوه های نثر فارسی آثار شاعرانی چون فردوسی و سعدی و مولوی و نظامی و حافظ و شاملو و سایه و سپهری و خویی و نادری و نوشته های منثوری چون تاریخ بیهقی و تفسیر طبری و اسرارالتوحید و جوامع الحکایات و بدایع الوقایع و مصنفات بابا افضل کاشانی و تاریخ سیستان و نثر اساتیدی چون خانلری و یارشاطر و هدایت و جمالزاده و چوبک و... را خوانده و می خواند.

انتظار من به عنوان خواننده ترجمه های آقای حبیبی آن است که او خیلی بیشتر و مفصل تر هم از خاطراتش بگوید، هم درباره ترجمه های خودش و دیگران صحبت کند. اما گویا فروتنی و تواضع مانع شده. اما به هر حال همین هم غنیمت است و پنجره ای است به زندگی و کار مترجمی که خیلی به گردن شیفتگان ادبیات جدید حق دارد. دست مریزاد استاد.