نزديک به دو دهه از نبود نويسنده اثر معروف "همسايه ها" مي گذرد نويسنده‌اي آرمانگرا، خلاق و پيرو مکتب رئاليسم اجتماعي که بسياري از مخاطبان حرفه‌اي ادبيات او را همچنان نويسنده‌اي روي لبه تيز تيغ مي‌دانند. احمد محمود يا همان احمد اعطا در بررسي تاريخ بيست ساله ادبيات داستاني ايران از سال ۱۳۵۷ تا ۱۳۷۷ به عنوان برترين داستان نويس و رمان پرداز بيست سال ادبيات داستاني در جامعه ادبي ايران شناخته مي‌شود و هنوز هم باگذشت چندين سال از نبود اين داستان نويس جنوبي بر تعداد علاقه‌مندانش افزوده مي‌شود. اين نويسنده نسل دوم انقلاب صداقت و روراستي با مخاطب را پيش از هر چيزي سرلوحه نوشته هايش کرده است، فرقي نمي‌کند محمود کجا زندگي مي‌کرد او هر جا که بود جنوبي مي‌نوشت و تجربه زيستي‌اش در جنوب را چون کوله باري با خود به اين سو و آن سو مي‌برد. عامه پسند و نخبه گرا يک داستان نويس و مدرس داستان نويسي در اين باره اظهار داشت: احمد محمود را مي توان يکي از بزرگترين رمان نويسان دهه ۵۰ نام برد، اگر سنت رمان نويسي از ابتداي دهه ۱۰ در نظر بگيريم که "تهران مخوف" به عنوان پايه گذار سنت رئاليستي آن را شروع کرده و با "شوهر آهو خانم" از دهه چهل شکل گرفته است اما بلوغ يافته اين سنت را مي توان در آثار احمد محمود در دهه ۵۰ ديد. آرش آذرپناه گفت: احمد محمود درواقع کاري را که "تهران مخوف" شروع مي کند و "شوهر آهو خانم" نمي تواند تمام کند را در رمان "همسايه ها" تمام مي کند رماني که آميزه اي از رمان اجتماعي، سياسي، عاشقانه و در عين حال رئاليستي است. اين داستان نويس ادامه داد: ويژگي که باعث شده احمد محمود بيشتر ديده شود حرکت او بر روي لبه تيغ بود يعني نه به سمت رمان عامه پسند مي غلطد و نه يک رمان نخبه گرا مي سازد بلکه روي لبه اي حرکت مي کند که هر ۲ طيف خواننده را جذب خود مي کند. وي افزود: مثلا وقتي من رمان "همسايه ها" را مي خوانم از آن لذت مي برم و وقتي مادر بزرگم هم با سطح متوسطي از ادبيات اين رمان را مي خواند همان قدر لذت مي برد. آذرپناه با اشاره به اينکه ادبيات احمد محمود جايگاه جهاني نيز دارد گفت: از آثار او به انگليسي و روسي ترجمه شده است ولي در مجموع اگر بررسي کنيم مي بينيم ادبيات ايران جز خيام، مولانا، سعدي، حافظ و ...جايگاهي در جهان ندارند و کساني که اعلام مي کنند آثارشان به چندين زبان ترجمه شده است واقعيت ندارد احتمالا لابي دارند که کتاب را فقط در چندين نسخه معدود به چاپ رسانده اند. وي تاکيد کرد: ادبيات ايران خاصيت رفتن به آنسوي آبها را دارد ولي فعلا نتوانسته خودش را به جهان ارايه دهد چرا که ما ازجايگاه جهاني جدا هستيم و هنوز به قانون کپي رايت که تمام جهان آن را رعايت مي کنند نپيوسته ايم. اين مدرس داستان نويسي بيان کرد: بسياري از رمان هاي فارسي دست کمي از آثاري که ترجمه مي شوند ندارند اما نميتوان انتظار داشت ادبيات ما جهاني شود و حتي الان شاهد هستيم کشورهايي که ادبيات آن ها جهاني نبوده دارند از ما جلو مي زنند. ادبيات داستاني ايران بايد به احمد محمود برگردد يک نويسنده و منتقد ادبي بيان کرد: احمد محمود را مي توان نويسنده بزرگ جهاني ناميد، من نزديک ۵۰ سال پيش با احمد محمود آشنا شدم و با قاطعيت از لحاظ نگاه ادبي به محمود مي توانم بگويم او قطعا بسيار بزرگتر از همه نويسندگان ايران بود. قاسم آهنين جان ادامه داد: ما نمي توانيم بگوييم جايگاه احمد محمود مثل ذبيح الله منصوري است چراکه احمد محمود در هر ۲ ديدگاه چه آنان که ديدگاه خاص، دقيق، حرفه اي و خيلي مدرن به ادبيات دارند و چه آنان که مخاطب عام ادبيات هستند پذيرفته مي شود که اين ويژگي به راحتي نصيب هر کسي نمي شود. وي افزود: بزرگ علوي، صادق چوبک، محمود دولت آبادي، گلشيري نويسندگان خوبي بودند اما اين موقعيت پذيرفته شدن از سوي ۲ ديدگاه مذکور را هيچکدام کسب نکردند، به عنوان مثال مخاطبان گلشيري کساني هستند که ادبيات را تخصصي دنبال مي کنند ولي احمد محمود آنقدر آگاه بود که ميدانست که در ادبيات داستاني حتما بايد روايت کند و در روايت که کار بسيار دشواري است مهارت داشت. اين نويسنده تاکيد کرد: روايت کاري است که داستا يوسکي مي کرد و هنوز هم داستا يوسکي بزرگترين رمان نويس جهان است. وي گفت: ادبيات داستاني در ايران راهي ندارد مگر اينکه به احمد محمود برگردد من تنها کسي را که مي توانم هم قد احمد محمود بدانم افرادي مانند صادق هدايت، ابراهيم گلستان و بهرام صادقي است. "عرق ريزان روح" راز محمود در ادبيات يک داستان نويس ديگر نيز بيان کرد: احمد محمود، چهره شاخص و نماينده شايسته و بزرگ ادبيات جنوب است تجربه زيستي احمد محمود و واقع گراي منحصر به فرد او در نوشته هايش به حق او را نماينده ادبيات مکتوب جنوب گردانيده است. قباد آذرآيين توضيح داد: اينکه آيا سبک داستاني احمد محمود توانسته است جهاني شود، متاسفانه به دليل ارتباط ناکافي ادبيات داستاني ما با جهان و نداشتن عضويت ما در کپي رايت جواب مشخصي ندارد. وي بيان کرد: قدرت قلم، تجربه هاي زيسته، شناخت دقيق و، "عرق ريزان روح" راز بزرگي احمدمحمود و دليل متمايز شدن او نسبت به هم عصرانش است. نگاهي گذرا به کارنامه ادبي احمد محمود احمد محمود فعاليت ادبي خود را با نگارش چند داستان در سال‌هاي ۱۳۳۳ تا ۱۳۳۶ در مجله‌هاي تهران آغاز مي‌کند و اين داستان‌ها را با هزينه شخصي در مجموعه اي به نام "مول" چاپ مي‌کند. سال ۱۳۳۹ کتاب "دريا هنوز آرام است" به چاپ مي رسد و مجموعه داستان "بيهودگي" در سال ۱۳۴۱به هزينه خودش در چاپخانه اميرکبير اهواز چاپ مي شود. "زائري زير باران" در سال ۱۳۴۶ به چاپ مي رسد و مجموعه "پسرک بومي‌ و غريبه‌ها" در سال ۱۳۵۰ منتشر مي شود و احمد محمود را به عنوان يکي از داستان‌نويسان موفق به جامعه مي‌شناساند. رمان "همسايه‌ها" در سال ۱۳۴۵ در اهواز نوشته مي شود که به علت اوضاع سياسي آن روزگار و عدم پذيرش انتشارات آن به علت بي نام و نشان بودن نويسنده اش، مجال چاپ نمي يابد، محمود بخش هايي از اين رمان را در مجله هاي فردوسي، پيام نوين و جنگ جنوب چاپ مي‌کند. سال ۱۳۵۲رمان "همسايه ها" را بازنويسي مي کند و اين کتاب در سال ۱۳۵۳ چاپ مي شود اما پس از توزيع، توقيف مي‌شود اين رمان در ابتداي انقلاب و با توجه به باز شدن نسبي فضاي سياسي دوباره چاپ مي شود و با استقبال فراوان مخاطبان همراه مي گردد و. مجدداً ممنوع مي‌شود رمان "همسايه‌ها" در واقع جنجالي‌ترين رمان احمد محمود که در سال ۱۹۸۳ به روسي ترجمه شد و در مسکو به چاپ رسيد. رمان "داستان يک شهر" در سال ۱۳۶۰از طرف انتشارات اميرکبير به چاپ مي رسد و چند ماه بعد توسط نشر نو تجديد چاپ مي شود و پس از آن مجوز چاپ نمي يابد، رمان "زمين سوخته" در سال ۱۳۶۱ از سوي نشرنو چاپ مي شود و يک ماه بعد تجديد چاپ مي‌شود. مجموعه داستان هاي "ديدار" در سال ۱۳۶۹، "قصه آشنا" در سال ۱۳۷۰ و "از مسافر تا تب خال" در سال ۱۳۷۱ و رمان سه جلدي "مدار صفر درجه" در سال ۱۳۷۲ و رمان ۲ جلدي "درخت انجير معابد" در سال ۱۳۸۰ آثار بعدي اين نويسنده به شمار مي‌آيند، داستان بلند "بازگشت" از مجموعه "ديدار" نيز به زبان آلماني ترجمه شده است.