نسیم خلیلی
گاهی برخی رمان ها، خود به تنهایی نقاشی هایی از زیستمان آدم ها، تاریخ و فرهنگند؛ سبک و اسلوب نگارش شان چنان است که گویی نویسنده نه در حال قصه گویی و تاریخ نگاری که در حال نقاشی کشیدن است، یک منظره کوبیستی مثلا از رنج ها و واگویه های یک انسان اندوهگین تسخیر شده در تاریخ. رمان «دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست داشت» یکی از همین رمان هاست که شهرام رحیمیان آن را در سال هشتاد و سه و متاثر از وقایع پساکودتای سال سی و دو، جنبش ملی شدن صنعت نفت و شخصیت کاریزماتیک دکتر محمد مصدق نوشت و چند سال بعد در فروردین هشتاد و نه، دکتر حسین پاینده، با نگاهی موشکافانه آن را در طیفی از رمان های مدرن با رویکردی متاثر از نقاشی های کوبیستی تحلیل کرد و مقاله ای نوشت که در شماره اول نشریه اطلاعات حکمت و معرفت منتشر شد. پاینده در این نوشتار با ارجاعات مکرر به رمان رحیمیان، آن را نه رمانی تاریخ نگر که روایتی درهم ریخته و نوگرا و یادآور مولفه های نقاشی های پابلو پیکاسو و همچنین ژرژ براک معرفی کرده است. او در این یادداشت تصریح کرده که پیدایش کوبیسم به آن تحولاتی باز می گشته است که هنرمند در پذیرش واقعیت در خود احساس می کرده: «با کدام ملاک می توان قضاوت کرد که چه چیز واقعیت دارد و چه چیز در حیطه واقعیت نیست؟... به تاسی از همین پرسشگری های جدید درباره واقعیت و نحوه بازنمایی واقعیت، تحول مهمی در رمان رخ داد: راوی سوم شخصی که در رمان های دوره های گذشته به ذهن شخصیت ها نفوذ می کرد و مکنونات قلبی آنان را به خواننده می گفت جای خود را به راوی اول شخصی داد که دایما احساس تردید می کند و حتی به نیت ها و امیال خود نیز وقوف ندارد.» نویسنده بعدتر جزیی تر به روایت رمان دکتر نون می پردازد و ضمن بازتاب ارجاعاتی از متن اصلی نشان می دهد که چگونه نویسنده برخلاف اسلوب رئالیسم، زمان پریشی و تعدد راوی و گردش آن از اول شخص به سوم شخص را در رمان خود ارجح دانسته تا بر نادانستگی و آشفتگی انسان مدرن در مواجهه با پیچیدگی های زندگی تاکید کرده باشد، چیزی که به روشنی رویکرد کوبیسم در نقاشی را فرایاد می آورد؛ ادغام چند پرسپکتیو درهم و مونتاژ چندین نما از سوژه در یک تابلوی واحد چنان که رحیمیان نیز به تاسی از کوبیسم در نقاشی های پیکاسو، چندین مونتاژ از شخصیت دکتر نون به خواننده ارایه می دهد: دکتر نونی که آرمانخواه است و وفادار به مریدش، محمد مصدق، دکتر نونی که سست عنصر است و در برابر شکنجه تاب آوری ندارد و به مصاحبه رادیویی بر ضد مصدق تن می سپارد، دکتر نونی که یک عاشق ساده است و زنش، ملک تاج را بر آرمانگرایی سیاسی ترجیح می دهد، دکتر نون پشیمان و دکتر نونی که خودش را توجیه و تبرئه می کند و قس علیهذا و به این ترتیب خواننده ای که رمان رحیمیان را می خواند هم تاریخ معاصر و شخصیت مصدق را خوانده و هم بدون قضاوت، با شخصیت درهم ریخته انسانی دکتر نون آشنا شده، دکتر نونی که بیش از آنکه مابه ازای تاریخی داشته باشد بازتابی از پرسش های مکتب کوبیسم است در هنر و بعدها رمان مدرن.

منبع: روزنامه اعتماد