محمدمعین شرفایی
احسان فولادی فرد در رمان «کی، کجا و چگونه آقای ایزدی دیوار صوتی را می شکند؟» به دنبال پرداختی ماندگار در شخصیت پردازی بوده است. آقای ایزدی شخصیت اول این رمان، تمام عناصر لازم را برای آرک یا قوس شخصیت دارد و وجود این گونه شخصیت پردازی بی شک نیازمند چینش دقیق و درست قصه است که فولادی فرد به خوبی آن را اجرا کرده است.

آقای ایزدی کارمند شهرداری است. همسرش را از دست داده و با دختر و مادر پیر و ناتوانش زندگی می کند. آوا دختر آقای ایزدی نوجوان است و آنچه از زندگی آنها می خوانیم، ارتباط صمیمانه ای بین پدر و دختر وجود ندارد. او مشکل شنوایی دارد و در خلال قصه متوجه می شویم که سبب این اتفاق انگار آقای ایزدی بوده است که در روزی بارانی و پرصاعقه او را که دختر کوچکی بوده، در خانه جا گذشته و دختربچه هم از شدت ترس آن قدر جیغ کشیده که به شنوایی و کلامش آسیب رسیده است.

آقای ایزدی عاشق دختر کتاب فروشی است که در طول رمان سعی دارد با او ارتباط برقرار کند. نحوه قرارگرفتن و روایت این شخصیت ها که بخشی از رمان هستند، باعث می شود رفتار آقای ایزدی بهتر درک شود؛ اما خط اصلی رمان چیزی دیگر است. آقای ایزدی کارمند شهرداری شهر کوچکی است که یکی از معضلات این شهر وجود سگ های ولگرد است. این سگ های ولگرد به بچه ها و آدم هایی که توان دفاع از خودشان را نداشته اند، آسیب زده اند و حالا بعد از صحبت درباره افتتاح مرغ داری بزرگی در شهر، این ترس به دل شهردار رخنه کرده که نکند وجود این سگ ها به مرغ داری آسیب وارد کند. شهردار از آقای ایزدی می خواهد که با خوراندن سم به سگ های شهر آنها را از بین ببرد. آقای ایزدی تا این قسمت از رمان، فردی معمولی ساخته شده که به طور کلی فردی منزوی و درون گرا است و هدف هایش در زندگی هدف های بزرگ و مهمی نیستند؛ اما گویا برای رسیدن به آرمان هایش در دلش ترسی وجود دارد که مانع او است.

با این حال قصه از قبول وظیفه آقای ایزدی شروع می شود و شخصیت ها و خرده روایت ها آهسته آهسته به دنبال خط اصلی روایت جلو می آیند. شخصیت آقای ایزدی که ابتدا توانایی از بین بردن سگ های ولگرد شهر را نداشت، آهسته آهسته دستخوش تغییرات وسیعی می شود و در پایان رمان ما با شخصیتی روبه رو می شویم که دیگر آن آدم قدیم نیست. با اینکه قوس شخصیت، ماهیت وجودی آقای ایزدی را برای ما نمایان نمی کند؛ اما اینکه آدمی خنثی اما بی آزار در پایان قصه همان آدم خنثی است، پرده از بسیاری از مسائل و پرسش های ایجادشده رمان برمی دارد. کشتن سگ های شهر به دست آقای ایزدی در پیوند با ارتباط او با مادرش، دخترش و فائزه، دختر کتاب فروش، قرار می گیرد. در طول قصه تضادهای مهمی ایجاد می شود که می توان از دو منظر روان شناختی و نشانه شناسی به آن پرداخت.

از منظر نشانه شناسی و شاخصه هنر مدرن، مهم ترین رکن عدم قطعیت است. در رمان «کی، کجا و چگونه آقای ایزدی دیوار صوتی را می شکند؟» این امر به خوبی لا به لای شخصیت و قصه به وجود آمده است و تا بخش های پایانی رمان عدم قطعیت حفظ می شود. نکته دیگر تقابل های دوگانه است. آقای ایزدی در ارتباط با جامعه و زندگی از یک سو فردی ترسناک و ددمنش جلوه می کند و از سوی دیگر فردی بیچاره و بدشانس که هرگز کام زندگی به دهانش شیرین نبوده است. گاه انگار این ددمنشی است که بر روی سرنوشت تلخ زندگی اش سایه انداخته و گاه برعکس، انگار این زندگی شکست خورده او است که باعث شده از دل آقای ایزدی آدم ترسناکی بیرون بیاید. منظور از فرد ترسناک این است که او در طول کشتن سگ های ولگرد شهر بدون اشتباه پیش می رود، اوایل کار حس ترحم و ناراحتی دارد؛ اما هر قدر که پیش می رود، حرفه ای تر و کارکشته تر می شود؛ اما بعد از کشتن آخرین سگ ولگرد شهر، به شکل اتفاقی سگی را در خیابان می بیند که چند روز پیش آن را کشته بوده است. او مردد می شود و حتی فکر می کند آن سگ، سگ دیگری است؛ اما وقتی نزدیک سگ می رود، اطمینان پیدا می کند این همان سگ ماده ای است که چند روز پیش کشته بود. دقیقا در این قسمت از رمان وجود منفی و شیطانی ایزدی بیرون می زند. نویسنده در این صحنه که ایزدی به شکلی کاملا ترسناک و خشن سگ را از بین می برد، با به کار بردن کمترین مقدار فضاسازی و اضافه گویی صحنه را در زمان و مکان درست ترسیم می کند و این قسمت کوتاه به خوبی ماهیت رمان و شخصیت پردازی را کامل می کند.

در تمام رمان صحنه های خاص و دقیق زیادی وجود دارد که می توان از منظر روان شناختی آنها را بررسی کرد. نویسنده بدون کمک گرفتن از فلاش بک -گذشته- قصه را در حال تعریف می کند و حرکت در زمان حال با اشاره به یک سری جزئیات جلو می رود که باعث می شود خواننده به گذشته شخصیت این رمان پی ببرد. یکی دیگر از صحنه های این رمان که نقطه مقابل صحنه ددمنشانه او است، صحنه ای است که آقای ایزدی به یک تاکسی تلفنی بسته ای می دهد که به فائزه برساند؛ آن بسته هدیه ای است که مخفیانه ایزدی برای فائزه ارسال می کند. این قسمت خجالتی بودن شخصیت برای ما ارائه می شود. یا مثلا صحنه ای که دختر کتاب فروش بعد از برخورد با آقای ایزدی و سوال درباره ارسال هدیه که کار او بوده یا نه، موضوع را کتمان می کند. صحنه دیگری هم وجود دارد که نقطه درخشان شخصیت پردازی آقای ایزدی است، تقریبا بعد از ارتباط صمیمانه ایزدی با فائزه، به نوعی فائزه شروع به سوءاستفاده یا به اصطلاح تیغ زدن آقای ایزدی می کند. خود ایزدی متوجه این امر است و می داند فائزه دارد از پول ناچیز او سوء استفاده می کند؛ اما به روی خودش نمی آورد.

به طور کلی رمان «کی، کجا و چگونه آقای ایزدی دیوار صوتی را می شکند؟»، پر از صحنه هایی است که در زیر لایه شخصیت پردازی قرار می گیرد. هر صحنه حاوی یک وجه از وجوه شخصیتی آقای ایزدی است.

در کلام آخر باید گفت احسان فولادی فرد تمرکزش را روی نقطه قوت رمان گذاشته و آن را به خوبی پیش برده است. شخصیت آقای ایزدی جزء آن دسته از آدم هایی قرار می گیرد که در زندگی شهری و مدرن در حال گذران زندگی هستند؛ آدم هایی که در عین منفعل بودن می توانند رمانتیک باشند و همچنین توانایی کشتن چندین و چند سگ را هم داشته باشند.