بوی بهار نارنج می دهی...
 محمود معتقدی

کوک کن/ قرارمان را/ با عقربه های لب/ یک ربع مانده به سه

(شعر روز 28 مرداد 1398)

چشم انداز آفرینش شعر همواره از منظر رویا تا واقعیت های بیرونی، در قلمرو و نگرشی هستی شناسانه شکل می بندد. دستاوردهای شاعرانگی از زندگی تا مرگ وسعت دارد و شاعر، اغلب اتمسفر لحظات سیال و لغزنده را به صید و به بیرون از خود می کشاند؛ به فضایی زیبایی شناسانه، به جایگاه همنشینی واژه ها و بستر سطرها. به اینجا و آنجای زمان و مکان سیر می کند و در نهایت نیز به شیوه های بیانی خاص و از لابه لای حادثه ها و اتفاق های جاری، خود را به نمایش می گذارد. شاعر در جست وجوهایش از داده ها، یافته ها و اضطراب های درونی پر و خالی می شود، چراکه به زودی سرنوشت سرودها از پی تجربه های ذهنی و زبانی، دستاوردهای شاعر را در برابر مخاطبان به حوزه داوری و چه بسا دریافت مشترک یک اتفاق تازه قرار می دهد.

به عبارت دیگر، شعر همچون پنجره ای تازه از پی معماری واژه ها به پیام های شاعرانه نزدیک و نزدیک تر می شود. سپس در این آرایه های محتوایی و فرمی به یک ایوان تماشایی که از پدیده های هنری و اجتماعی از سرچشمه های تخیل، روایت و از تصویرگرایی فصول مشترک یک چشم انداز ناخودآگاه، سرشار است، به هییت خودآگاه، به ادبیت و شعریت بال می گشاید و در همین فاصله هاست که شعر متولد می شود.

در مجموعه شعر «یک ربع مانده به سه» سروده محمدحسن حامدی یک چشم انداز و صدای تازه ای به گوش می رسد. آنچه در شعرها روایت شده، همانا برآمدی از یافته های شاعر در پیوند دادن لحظاتی از حس عاشقانه و نگرش هایی از صید روزمرگی هاست، همان گونه که عنوان شعرها، تاریخ روزهای سرایش آنها را در بر دارد و به نظر می رسد شاعر همراه با زمان و صید وقایع به کمک احساسات شاعرانگی از معناپذیری تا بهره گیری از فرم ها و سطر بندی ها از عشق و از لحظات زندگی تا مرگ و... را به میدان حادثه ها و دریافت های فردی پیوند زده است.

«پر می شوی/ پرتاب می شوی به انتهای پاییز/ کعبه کوچک/ کتابخانه انبوه/ و اندوه که از اندازه می گریخت/ سال دیدار رسید/ انگار التیام زمستان/ نیم بوسه ای بهاری بود/ تراوش داشت طراوت/ و شبنمی/ که به سیماش ترسیم/ شبنمی از شراب/ که با هزار شمیم هوس/ از رف رخسار/ دور مانده بود/ در پاسی از نوازش/ روبیدمش/ نوشیدمش/ طعم تابستان داشت» (شعر روز 5 آذر 1398)

شاعر در بخشی از مقدمه، روایت خود را از اندیشه کار و زایش شعر این طور بیان می کند:

«دود در دهانم بود، گرهی در گلو، فریادی در نای... در توان تن نبود تا جان مایه خویش بدارد. خطا نکنم پاره های پیکرم به دیوار، به در، به پرده ها پاشید.

تا بغض، بقایم را نگیرد و عنان بگیرم، دل و دست بی کار نماند، تکه های تن را لخت لخته از دیوار، از گوشه و کنار کراندم.

درد پنهان، به پنجه ها پیچید. تنها تکیه گاه نزدیک، قلمی بود و کاغذی سپید. از میز گرفتم.

چاره درد، فریاد است، عربده و عریانی، چاره شعر... برهنه تر از همواره ایام، در خیال خزیدم. وجودم در سیلان کلام و کلمه... زمزمه ای، زبانه کشید. در بداهتی بی قرار که هنوز گیج منگ اویم، نوشتم: وقتی نیستی.

سلسله شعر... از همین ساده سطر... سراغم را گرفت... ثانیه های طویل را به سایش سپردم، به صیقل سطر... تمام توانم، تنها همین مقدار.

از خاطرم دور نماند آن روز را در تقویم های خورشیدی به این اسم صدا می کردند: نوزدهمین صبح از ماه تیر، در سالی سخت.»

و اما علاوه بر انتخاب شاعر در بهره گیری از تاریخ زمان سرایش به عنوان عناوین سرودها -که البته شان نزول آنها مشخص نیست- به لحاظ جنبه های ساختاری و انتخاب واژه ها و از منظر شعر آزاد، مسیر کلمات و سطرها تاثیرپذیری از واژگان و شکل بندی، کیفیتی از ادبیات کلاسیک تا مدرن را با خود دارد. جنبه های همنشینی و موسیقایی واژه ها و سطرها کاملا به گونه ای آزاد انتخاب شده که تا حدی با نوعی پیچیدگی همراه است و به شیوه همنشینی و معناپذیری کلمات، از یک حس آمیزی خاص سود می برد.

«به وسعت شیراز/ در فصل آغاز/ بوی بهار نارنج می دهی/ نافه در حباب است/ و شتاب از شیشه نیست/ نرم می باری سپید می شنوم/ بدون شرح/ بر شعاعی شفاف» (شعر روزهای 22 و 23 دی 1399)

در بعضی از سطرها، نگرش و بویی از عرفان و فلسفه - البته نه چندان آشکار- به مشام می رسد، چراکه شاعر با نگاهی آیینی، از عشق و هستی به گونه ای از «لب ریختگی» سخن می گوید:

«... سلام به ساحت درد/ سلام به کسی که نیست/ سلام به سراب مقدس/ سلام به خاک/ مقام خاکستر» (ص 97)

به نظر می رسد که شاعر از شاعران دهه 40 و 50 همچون نادرپور، رویایی و اندکی نیز از فضای شعر نیمایی و شعر حجم تاثیر پذیرفته است.

محل تامل است که شاعر در تجربه های شخصی، نوعی از خودیافتگی و عرصه های پرسش و گمشدگی را بر دوش می کشد:

«دیگر برای باران رحمت شعر/ دست به دامان آسمان نمی شوم/ همین که در این حوالی/ هویدا شوی/ هوای شعر می تند/ شهود تماشا/ و ساز ترانه/ غزل اما در تصرف بوسه هاست/ و آب حیات/ در تملک آسمان/ های سپهر سخن/ غزل بارانم کن» (شعر روز 29 تیر 1398)

حامدی در فضای شاعرانگی خود پیوسته در پی نوعی «اعتراف» و «سلوک» است؛ تجربه هایی از این دست:

«... من سلوک تن را/ گواهی می دهم/ گواهم یکایک گناه/ اکنون انتظار می کشم/ انکار را/ تاوان را/ تازیانه را» (ص 10)

در جمع بندی می توان گفت که شاعر از دنیای محسوسات و عنصر غافلگیری، تکنیک، بافت روایی، آشنایی زدایی، معناگریزی، زاویه دید و پایان بندی به قاعده در اغلب سروده هایش فاصله دارد و به این سبب مجموعه «یک ربع مانده به سه» یک تجربه بسیار شخصی است که در حوالی سرایش، رسم خاص خودش را دارد. با این همه چشم انداز این مجموعه کاری متفاوت و پیام های خاصی نیز با خود عرضه داشته.

بی شک در این مجموعه مقوله «زمان» و توجه به وقایع و «تاریخ» و سطربندی ها و اشاره های نقش پذیر هنری و عرفانی با نوعی باورمندی شاعرانگی همراه است و شاعر دریافت های خود را به مخاطب انتقال می دهد و می توان گفت به گونه ای ملموس شکوه زیبایی و جهان انسانی را در کنار هم دیده است.