.
نگاهي به كتاب «یادداشت های آدم زیادی» اثرایوان تورگنیف
انتشار : 1403/08/23

«یادداشت های آدم زیادی» یکی از رمان های کوتاه و مشهور ایوان تورگنیف است که به تعبیر بابک شهاب، مترجم کتاب، قهرمان اصلی در آن تمام احساسات خود را موشکافی می کند و حتی از نامحسوس ترین طیف روان خود نیز فرونمی گذارد. این داستان را از نمونه های مهم روایت اول شخص خوانده اند که نمادی از کهن الگوی مفهوم ادبی روسی «آدم زیادی» است. در یادداشت مترجم ابتدای کتاب این مفهوم پیگیری شده است: «به رغم اینکه آدم زیادی پیش از تورگنیف در آثار گریبایدف، پوشکین و لرمانتف نیز تصویر شده بود، تورگنیف در وضوح بخشیدن به چهره این شخصیت ادبی جایگاه ویژه ای دارد». مترجم می نویسد که اصطلاح آدم زیادی، پس از انتشار داستان تورگنیف در 1850 زیر عنوان «یادداشت های آدم زیادی» رواج پیدا می کند. آنچه آدم های زیادی را از دیگران متمایز می کند، قدرت اندیشه و توامان، سستی، بحران های روحی، بدبینی درباره دنیای پیرامون و نیز ناسازگاری در کلام و رفتار چنین آدم هایی بود. «تورگنیف با خلق چولکاتورین در «یادداشت های آدم زیادی»، رودین در داستان «رودین»، لاورتسکی در «آشیانه اشراف» و نژدانف در «خاک بکر» تصویر کاملی از این شخصیت ارائه داد. «آدم زیادی مانند هملت شکسپیر، از غیرطبیعی بودن افکار و سستی اراده اش آگاه است. او از تحلیل جانکاه درونش لذتی غیرطبیعی می برد. زنان توانمند آثار تورگنیف این چهره های نومید و بدگمان را به سایه می رانند و تلویحا به سخره می گیرند». آن طور که در این یادداشت آمده است، ادیبان هم روزگار تورگنیف آثار او را بسیار ارزشمند می دانستند و آنها را بسیار ستوده اند. بلینسکی، منتقد ادبی روس، به توانایی نویسنده در به تصویر کشیدن طبیعت روسیه اشاره می کند. گوگول، او را برجسته ترین نویسنده عصر می دانست. لف تولستوی نیز در نامه ای به پیپین نوشت: «تورگنیف انسان بسیار خوبی است (خیلی عمیق نیست، بسیار ضعیف است، اما مهربان و خوب است) و همیشه آنچه را که در ذهن دارد و احساس می کند، بر زبان می راند». اما رمان های تورگنیف کارکردی بیشتر دارند. این رمان ها را نه تنها می خواندند، بلکه از قهرمانان آثارش در زندگی عادی تقلید می کردند. «در هر اثر او قهرمانی تصویر شده که بیانگر ظرایف زندگی و باورهای خود نویسنده است». از طرف دیگر، تورگنیف که طرفدار غرب و فرهنگ اروپای غربی بود، در میان ادیبان این خطه نیز نویسنده ای شناخته شده بود. در سال های 1850 آثار او به زبان آلمانی منتشر شد و در سال های 1870 تا 1880 پرخواننده ترین نویسنده روس در آلمان بود. در فرانسه نیز از «یادداشت های یک شکارچی» استقبال بسیاری شد و حتی گی دو موپاسان، تورگنیف را انسانی بزرگ و نویسنده ای فوق العاده خواند و ژرژ ساند به تورگنیف نوشت: «استاد! ما همه باید در مکتب شما درس بیاموزیم». تورگنیف همچنین با کتاب های «یادداشت های یک شکارچی» و «آشیانه اشراف» و «خاک بکر» در محافل ادبی انگلستان شهرت یافت. در بخشی از کتاب «یادداشت های آدم زیادی» می خوانیم: «من به زودی، خیلی زود، خواهم مرد. رودخانه ها یخ جامه های شان را از تن می کنند و من بر جریان برفاب واپسین می روم... به کجا؟ خدا می داند! شاید به دریا. چه می شود کرد! اگر قرار به مردن است، چه بهتر که در بهار رخت بندم. اما آیا آغاز نگارش یادداشت های روزانه دو هفته پیش از مرگ، مضحک نیست؟ اما چه اشکالی دارد؟ مگر چهارده روز از چهارده سال و چهارده سده چه کم دارد؟ می گویند پیش روی ابدیت اینها همه ناچیز است، بله؛ اما در این صورت خود ابدیت نیز ناچیز است».