طاهره مهری مالفجانی

در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برای نوشتن یک گزارش و جمع آوری اطلاعات میدانی به غرفه های ناشران سر می زدم. جلوی غرفه ای ایستادم و به بررسی کتاب ها مشغول شدم. پیرمردی نیز یکی از کتاب های غرفه را به دست گرفته بود و فارغ از غوغای محیط نمایشگاه به مطالعه مشغول بود. جارو و خاک انداز پایه بلندی نیز در جلوی پیرمرد قرار داشت. من همانطور که با مسوول غرفه به گفت وگو درباره کتاب ها مشغول بودم و مواظب بودم که با حضورم و صدایم مزاحم پیرمرد در حال مطالعه نشوم، دیدم که پیرمرد همان گونه در حال مطالعه جابه جا شد و جارو و خاک انداز را هم با خود جابه جا کرد تا مزاحم سایر بازدیدکنندگان نباشد. تازه متوجه شدم؛ پیرمرد، پاکبان نمایشگاه بود که در حین برداشتن زباله های رها شده بر روی زمین در جلوی غرفه ها می ایستاد و دقایقی با توجه کامل به مطالعه می پرداخت. موضوع گزارش میدانی را که دنبال می کردم، از یاد بردم! صحنه زیبایی در جلوی چشمانم جان گرفته بود، پیرمرد پاکبانی دم را غنیمت شمرده بود و در پناه کتاب از لحظه برای دانایی بیشتر بهره گرفته بود. از او خواستم که در قاب دوربین به یادگار عکسی از او داشته باشم، با مهربانی پذیرفت و در قاب دوربین نشست. با شرحی بر این تجربه بد نیست که به تاریخ کتابخوانی در ایران و تاثیر کتابخوانی در سالمندان نگاهی بیندازیم. تاریخ کتابخوانی در ایران، مانند بسیاری از جوامع دیگر، با تحول های فرهنگی و تاریخی گسترده ای همراه بوده است. از گذشته تاکنون ایرانی ها با داشتن میراثی غنی در زمینه های علمی و ادبی، به نگارش و مطالعه آثار در موضوع های مختلف مشغول بوده اند. با این حال، امروزه بررسی این موضوع که چه متغیرهایی می تواند بر میزان مطالعه در اقوام و اقشار مختلف تاثیرگذار باشد به دغدغه بعضی از محقق ها بدل شده است. تحقیق های بسیاری در خصوص عوامل موثر بر عادات کتابخوانی در اقشار مختلف انجام شده است که نشان می دهد مطالعه در دوران سالمندی یک نوع ورزش برای مغز محسوب می شود که می تواند از زوال عقل و آلزایمر پیشگیری کند و ارتباطات مغزی را تقویت نماید. این فعالیت، سالمندان را به دنیای جدیدی از دانش، تفکر و تجربه می برد و به آنها کمک می کند تا زندگی پرمعناتری داشته باشند. کتاب خواندن یکی از بهترین روش ها برای کاهش استرس در سالمندان است. مطالعه با نور کم پیش از خواب می تواند به مغز این سیگنال را بدهد که زمان استراحت است. این روش به بهبود کیفیت خواب سالمندان نیز کمک می کند و جایگزین مناسبی برای تماشای تلویزیون یا استفاده از گوشی همراه است. همچنین مطالعه در سالمندان با فعال سازی بخش های مختلف مغز، عملکرد شناختی و حافظه را تقویت می کند. مطالعه داستان ها و کتاب های الهام بخش نیز می تواند روحیه سالمندان را بهبود بخشد و به کاهش علائم افسردگی کمک کند. سالمندانی که مطالعه می کنند، تمایل بیشتری به شرکت در جمع های اجتماعی و فرهنگی دارند و همان گونه که بدن نیاز به ورزش دارد، مغز نیز به فعالیت هایی نیازمند است که توانایی های آن را حفظ کند. مطالعه به عنوان یک فعالیت ذهنی، از زوال عقل و آلزایمر پیشگیری می کند. داستان ها و نوع ادبیاتی که سالمندان مطالعه می کنند، به تقویت خلاقیت و تخیل آنها کمک می کند. این امر می تواند دیدگاه های جدیدی را برای آنها ایجاد کرده و بهبود کیفیت زندگی را به همراه داشته باشد، همچنین مطالعه کتاب های داستانی برای کودکان و نوه ها، یک پل ارتباطی عمیق میان سالمندان و نسل های جوان تر ایجاد می کند و می تواند به بخشی از برنامه روزانه سالمندان تبدیل شود. با آنچه گذشت حتی اگر شده روزی یک صفحه کتاب بخوانیم؛ بگذاریم این عادت به زندگی ما برگردد، پناهی بهتر از کتاب و پناهی بهتر از دانایی نیست.