قصه مکرر زن قربانی، مرد بدبین بی منطق

 حسن فریدی
داستان، روایت زندگی غزاله تجدد، زنی سی و چند ساله و نویسنده است که دچار بیماری افسردگی- فوبیا شده و دارو مصرف می کند؛ او همسرش ابراهیم شیبانی، مهندس عمران شهرداری، پیمانکار و نقشه کش ساختمان است.شخصیت ابراهیم به شکل بیمارگونی بدبین، به زمین و زمان بی اعتماد است و در عین حال عاشق بچه. پس از اصرار بسیار به همسرش غزاله، بعد از شش، هفت سال، از او قول می گیرد که در دوران حاملگی دارو مصرف نکند؛ ولی غزاله پنهانی قرص و دارو می خورد. یک بار هم در دوره حاملگی به صورت و شکم به زمین -به برف- می خورد ولی جنین آسیب نمی بیند. بالاخره دو، سه هفته زودتر نوزاد با عمل سزارین مادر به دنیا می آید و ظاهرا سالم. چند وقت که می گذرد، غزاله بدون در جریان گذاشتن شوهرش، بچه را به دکتر می برد و مشخص می شود که دخترشان «اوتیسم» دارد. ابراهیم باور ندارد و به هیچ وجه زیر بار نمی رود و می گوید بچه سالم است و چیزیش نیست. او نه حرف غزاله را قبول دارد، نه حرف مامان سیمین، مادر خودش، نه حرف خواهرش لیلی، نه حرف دوست خانوادگی شان فروغ و همسرش محمدرضا و نه حرف در و همسایه را. حرف هیچ بنی بشری را قبول ندارد، الا خودش. مرغ ابراهیم یک پا دارد!

غزاله که نمی تواند هم به کار نویسندگی اش برسد و هم از پس مشکلات دختر بیمارش و هم بیماری خودش بر آید، بچه، ابراهیم، زندگی، همه را یک جا ول می کند و می رود. کارشان به دادگاه کشیده می شود و از هم جدا می شوند.ابراهیم یک تنه می خواهد از بچه مراقبت کند، بچه ای که کارهایش هیچ گونه شباهتی با یک بچه سالم ندارد. حتی صداهایی که از خودش در می آورد. ابراهیم نه حاضر است او را به دکتر ببرد، نه پرستاری برایش بگیرد. به دلیل به موقع نرفتن سر کار، هنگام گودبرداری، ساختمان همسایه ریزش می کند، دو کارگر افغانی و پیرمرد همسایه زیر آوار می میرند. ابراهیم تمام دار و ندارش را روی این پروژه و این اتفاق، از دست می دهد. داستان به سبک رئالیسم اجتماعی نوشته شده است. سبکی که اس و اساسش را رابطه علت و معلولی می سازد. به این معنا که هر اتفاق یا حادثه ای معلول اتفاق قبلی و علت اتفاق بعدی خواهد شد که این مهم در داستان لحاظ نشده است. داستان، فاقد پیشینه ابراهیم است. مخاطب از گذشته ابراهیم اطلاع چندانی ندارد چون نویسنده در این باره به خودش زحمت نداده گذشته ای برای او بسازد تا مخاطب علت این همه مخالفت کردن ها، بدبینی ها و چشم بستن های او بر واقعیت ها را بداند. فقط یک بار اشاره می شود که پدر ابراهیم معتاد بوده که این اشاره مشکلی از داستان را حل نمی کند و گرهی را باز نمی کند.

ابراهیم، شخصیتی تک بعدی دارد. بدون انعطاف با تعصبی کور بی آنکه به باور خواننده بنشیند. درحالی که دوران شخصیت های سیاه و سفید مدت هاست به سر آمده. خواننده هر چه منتظر می ماند، علتی برای این معلول نمی یابد و نمی داند این همه پافشاری ابراهیم بر موضع خودش و نپذیرفتن واقعیت ها چیست. بهتر بگوییم، خواننده درنمی یابد این همه اصرار نویسنده برای تک بعدی نشان دادن این مرد بدبین چیست؟ آیا تمهیدی است برای پیش بردن داستان؟ اما آیا نویسنده می تواند برای پیشبرد داستان خود تا هر آنجا که خواست پیش برود حتی به بهای باورناپذیر شدن شخصیتی که خواسته بسازد؟ اما شخصیت های دیگر مثل غزاله، مثل مامان سیمین، مثل لیلی، مثل شهریار، فروغ، محمدرضا قابل قبول ترند. شخصیت پدر غزاله هم لنگ می زند. ضعف اساسی داستان عنصر شخصیت پردازی خصوصا در مورد مردهاست.

در ادامه روایت، دو، سه سال پس از جدایی، غزاله موفق می شود رمان بنویسد. چند جایزه ببرد. بیماری اش بهبود یابد. ارث کلانی - پس از فوت پدر- گیرش بیاید. موفقیت هایی که گفته می شود بی آنکه نشان داده شود و به همین دلیل از باورهای خواننده فاصله دارد.

غزاله به فکر گرفتن فرزند بیمارش یعنی «نگاه» از ابراهیم می افتد. او از راه دوستانه و واسطه قرار دادن فروغ به نتیجه ای نمی رسد. سعی می کند از راه قانونی وارد شود؛ وکیل می گیرد و ابراهیم را به دادگاه می کشاند. ابراهیم به وکلا هم اعتماد ندارد و خودش در دادگاه وکیل خودش می شود و می خواهد در برابر شاکی از خودش دفاع کند که راه به جایی نمی برد. رمان نثر شسته- رفته ای دارد. روی زبان و لحن کار شده است. نمونه اش لحن «مامان سیمین» و دیالوگ های او است که شخصیت او به میانجی این دیالوگ ها ساخته و پرداخته شده است. برخلاف دیالوگ های پدر غزاله؛ هر چند او حضور چندانی در داستان ندارد. تکیه کلام ها، اصطلاح ها و ضرب المثل ها به جا به کار رفته است. عنصر تعلیق و تصویر های رمان، رمز موفقیت آنند. صحنه ها کوتاه، زیبا و دلنشینند. ساختار داستان هم خوب است. رمان سه فصل دارد؛ فصل اول غزاله، فصل دوم ابراهیم، فصل سوم غزاله و ابراهیم. پایان بندی موفق و غافلگیرکننده است. پنج، شش صفحه مانده به آخر، غزاله رای دادگاه را از آن خود می کند و دادگاه سرپرستی «نگاه» را به او واگذار می کند و در دو صفحه مانده به آخر، پایان دیگری رقم می خورد.