به مناسبت 28 اردیبهشت، روز بزرگداشت خیام نیشابوری با دکتر علیرضا قیامتی استاد زبان و ادب فارسی درباره جایگاه شعر و اندیشه خیام و نیز تاثیر آن بر جهان امروز گفت و گو کردیم
 28 اردیبهشت به نام حکیم بزرگ ایرانی است که در قرن پنجم هجری در نیشابور زندگی می‌کرد؛ حکیمی که اندیشه‌های خردورزانه‌اش درباره فلسفه زندگی و جهان هستی زمانمند نبوده و در روزگار ما هم قابل‌ درک و فهم است. حکیم عمر خیام نیشابوری، ریاضی‌دان، منجم و ادیبی که قالب کاملاً ایرانیِ رباعی را به جهانیان شناساند و آن را بسترِ اندیشه‌های ناب و تعالی‌بخش کرد.
 زنده‌یاد استاد محمدعلی فروغی در کتاب رباعیات حکیم خیام نیشابوری می‌نویسد: «چون خصایص کلام خیّام را می‌سنجیم، نخستین چیزی که به آن بر می‌خوریم، این است که بسیار ساده و بی‌آرایش است و از تصنّع و تکلّف، بلکه از تخیّلات شاعرانه عاری است؛ چنان‌که می‌توان گفت، از شعر جز وزن و قافیه چیزی ندارد، ولیکن در نهایت فصاحت و بلاغت است؛ درست و موجز و استوار. الفاظ همه قالب معنی است و کم و زیاد و عیب و نقص ندارد.»
خیام را می‌توان خاص‌ترین شاعر ایرانی دانست؛ چرا که او اولین شاعر ایرانی است که شعرش به دیگر زبان‌ها ترجمه شد و جهانیان از طریق او با ادبیات فارسی آشنا شدند. تأثیر و نفوذ اندیشه خیام در غرب و نیز مشرق زمین هم غیرقابل‌انکار است.
در آستانه 28 اردیبهشت، روز بزرگداشت خیام نیشابوری، با دکتر علیرضا قیامتی، استاد زبان و ادبیات فارسی درباره این شاعر شناخته شده و آثار او گفت‌وگو کرده‌ایم.
 
نفوذ تفکر خیام به شعر حافظ
 دکتر علیرضا قیامتی، حکیم خیام را در ادبیات فارسی شاعری خاص و ویژه می‌داند و می‌گوید: «خیام اندیشه‌هایی را مطرح می‌کند که تاثیرگذار است و بعدها شاعران زیادی در آن اندیشه‌ها راه خیام را ادامه می‌دهند و این بنیانی می‌شود برای شاعرانی مانند حافظ. اندیشه‌های خیامی در شعر حافظ نمود بسیاری پیدا می‌کند. پرسشگری و خردورزی در ادبیات ما پس از فردوسی، در شعر خیام مطرح می‌شود و شاید این دایره خرد ایرانی را در کمتر شاعری بعد از فردوسی ببینیم. خیام هم در قالب شعری رباعی سرآمد است و هم در مختصرگویی. او نکاتی را بیان می‌کند که فلسفه زندگی بشریت است و پرسش‌هایی را مطرح می‌کند که بشریت به آن می‌پردازد. اصول و بنیان‌های اولیه اندیشه خیام را می‌توانیم در بی‌اعتباری جهان و اندیشه خردورزانه او ببینیم. او راهکار به‌زیستن را به انسان‌ها در طول تاریخ هدیه می‌کند. او منش خردمندانه‌زیستن را به ما می‌آموزد. خیام نقطه عطف ادبیات ماست.
 
تاثیر انکارناشدنی خیام 
بر اندیشمندان غربی
 این استاد دانشگاه با اشاره به این‌که خیام اولین شاعر ایرانی است که اشعارش به زبان های دیگر ترجمه شد، از تاثیر این حکیم بزرگ بر اندیشمندان غیر ایرانی می‌گوید: «اولین شاعری که شعر و اندیشه اش در جهان دری رو به جهانیان باز کرد تا ادبیات ما را بشناسند، خیام بود. او بیش از هر شاعر ایرانی توانسته جایگاه خودش را داشته باشد و این ممکن نبود به جز با ترجمه «فیتز جرالدِ» انگلیسی.
 ترجمه شعر خیام موجب تاثیرگذاری او بر اندیشمندان اروپا، به ویژه فرانسه و انگلستان شد. «ارمان رنو» و« لامارتین»، دو شاعر و نویسنده فرانسوی سخت تحت تاثیر اندیشه‌های خیام هستند و او را می‌ستایند. اندیشه خیام علاوه بر مغرب زمین، بعدها در مشرق هم جایگاه ویژه‌ای پیدا کرد؛ از جمله در ژاپن». 
 
رباعی، خردورزانه‌ترین قالب شعری
 دکتر قیامتی در بخش دیگری از سخنان خود به قالبِ تمام‌ایرانیِ رباعی اشاره کرد و گفت: «قالب رباعی، کاملاً ایرانی است و تمام ویژگی‌های فرهنگ ایرانی را دارد. رباعی‌سرا در مصرع آخر تمام حرف و اندیشه را می‌گوید. خردورزانه و اندیشمندانه‌ترین قالب شعری، رباعی است. بعد از خیام نهضتی در فرهنگ و ادبیات ما به وجود می‌آید و رباعی‌سرایی به اوج می‌رسد و مولانا و عطار رباعی‌های زیادی می‌سرایند. خیام این قالب را تقریباً جهانی کرد.»
استاد زبان و ادب فارسی دانشگاه فرهنگیان، در پایان درباره دلایل حجم زیاد رباعیات منسوب به خیام چنین گفت: «درباره رباعیات خیام می‌توانیم به رباعیاتی که محمدعلی فروغی و صادق هدایت گردآوری کرده‌اند، بسنده کنیم. البته اگر بخواهیم رباعیاتی را که در منابع تاریخی دست اول آمده‌اند، تنها رباعیات اصلی خیام بدانیم، باید بگوییم که تعدادشان به 10رباعی می‌رسد. اما به گمان من در همان 178 رباعی که استاد فروغی گردآوری کرده است، شک و شبهه‌ای نیست. رباعیات منسوب به خیام هم حدود دوهزار رباعی است. بنابراین باید رباعی‌ها را دو بخش کنیم؛ دسته اول، رباعیاتی که خیام سروده و دسته دوم، رباعیاتی که با اندیشه خیامی سروده شده‌اند و شاعران بنا به مصلحت و دلایل خاص خود به خیام منسوب کرده‌اند.»